Uitbuiting achter de schermen van het WK

Het begon al bij de toewijzing van het wereldkampioenschap aan de kleine staat twaalf jaar geleden. Qatar heeft het prestigieuze toernooi binnengehaald door er veel geld tegenaan te gooien. Dat geld werd ontvangen door enkele toppers binnen FIFA: fraude dus.
Qatar wordt als land regelmatig op het matje geroepen voor mensenrechtenschendingen, de keuze ervan als gastland zorgde dus voor opgetrokken wenkbrauwen. En door het warme en droge klimaat van de golfstaat zal de organisatie van het WK een enorme milieu- en klimaatimpact hebben.  Om de grasmatten groen te houden en de stadions voldoende koel zijn grote hoeveelheden water en energie nodig.

Het systeem verhinderde dat werknemers van baan veranderden of het land verlieten zonder toestemming van hun werkgever: ze zaten dus vast en hadden weinig rechten. Nu de hotels en stadions er staan, zullen er weer grote groepen arbeidsmigranten aan de slag gaan om de hotels te bestieren, de kamers schoon te maken en de gastvrijheid en het comfort te voorzien die internationale bezoekers verwachten. Het zijn vooral vrouwen die deze jobs invullen, en zij zijn bijkomend kwetsbaar als het gaat om grensoverschrijdend gedrag op het werk.

Nationale en internationale vakbonden en ngo’s hebben de afgelopen jaren bergen werk verzet om de schendingen tegen te gaan en schade recht te zetten. Vakbonden uit de vertreklanden, zoals de Nepalese vakbond GEFONT (zie onder), stonden mensen voor en na hun vertrek bij met raad en daad door hen ook in Qatar te organiseren, ondanks het verbod op vakbonden daar.

Het Internationaal Vakverbond voerde drie jaar lang gesprekken met FIFA, die helaas te weinig concrete veranderingen opleverden. Ze trokken vervolgens naar de werkkampen in Qatar om getuigenissen te verzamelen, waarmee advocaten aan de slag gingen. Het corrupte rechtssysteem vormde echter een obstakel en de Qatarese overheid was niet bereid tot gesprekken.  Daarom werd de info publiek gemaakt via een publicatie en werd een klacht ingediend bij de Internationale Arbeidsorganisatie.

Uiteindelijk engageerde Qatar zich om de arbeidswetgeving aan te passen, wat leidde tot het einde van het kafala-systeem, minimumlonen voor arbeidsmigranten, comités van werknemers en het oprichten van arbeidsrechtbanken. Het systeem is niet perfect, maar de arbeidswetten zijn er nu wel. De grote uitdaging is de uitvoering en het afdwingen ervan, ook en vooral wanneer na het WK de ogen van de wereld niet langer gericht zullen zijn op Qatar, en de internationale verontwaardiging en druk zullen wegebben.

Het is belangrijk om Qatar niet als de uitzondering op de regel te beschouwen. Dit soort internationale (sport)evenementen vergen altijd grootschalige voorbereidingen en dikwijls bijkomende infrastructuur. Het zijn vaak migranten die worden aangetrokken om dit extra werk uit te voeren, maar zij kunnen niet op dankbaarheid of een respectvolle behandeling rekenen. Er zijn lage lonen, beperkte veiligheid en soms echt uitbuiting.

In België en verschillende andere Europese landen wordt volop druk gezet op onze beleidsmakers om een wet aan te nemen die bedrijven verplicht verantwoordelijkheid te nemen voor hun bedrijfsactiviteiten, ook als ze plaatsvinden in een ander land dat haar eigen inwoners onvoldoende beschermt, zoals bijvoorbeeld Qatar. Als zij besluiten de rechten van werkende mensen of milieunormen met de voeten te treden, kunnen ze bestraft worden door de rechtbank. Dit heet verplichte ketenzorg. Het WK in Qatar toont aan dat zo’n wetgeving broodnodig is. WSM wil dat een WK een echt sportfestijn kan zijn, zowel voor de mensen voor als achter de schermen.