Shrinking space en mensenrechten in de Filipijnen na #1jaarpandemie
09 Apr 2021
6 minuten
'Mensenrechten, universele rechten.' Dit zou toch een zekerheid moeten zijn. Maar helaas. We stellen vast dat steeds meer regimes en leiders maar al te graag de mensenrechten opzij schuiven om hun beleid goed te praten. Dit is eveneens het geval in de Filipijnen, een archipel van ruim 7000 eilanden die momenteel kreunt onder het autoritaire regime van president Duterte. In deze moeilijke omstandigheden zetten mensenrechtenorganisaties hun werk verder, zo ook 11-partner PAHRA, de Philippine Alliance of Human Rights Advocates. Hun job werd nog moeilijker toen de regering een strenge lockdown introduceerde midden maart 2020: geen meetings meer, geen directe contacten met slachtoffers, mobilisaties waren onmogelijk. Desondanks blijven Niza en Egay optimistisch: "We blijven er alles aan doen om op te komen voor mensenrechten".
Niza is persverantwoordelijke bij PAHRA en Egay is campagneverantwoordelijke bij TFDP, een lidorganisatie van PAHRA. Samen met hen blikken we terug op een bewogen jaar. In dit artikel geven we hen het woord over mensenrechten en shriking space in de Filipijnen na #1jaarpandemie
€1750 voor een mensenleven
In de Filipijnen is een mensenleven goedkoop, voor 100.000 pesos (€1750) kan je een huurmoordenaar bestellen. Die huurt iemand in met een bromfiets, samen zoeken ze het slachtoffer op en wachten op het juiste moment om de persoon in kwestie van dichtbij neer te schieten. Vervolgens maken ze zich snel uit de voeten. In de afgelopen jaren werden daders zelden opgepakt: zo heerst de straffeloosheid en gaat het gerichte moorden verder.
PAHRA documenteert de moorden en andere schendingen van mensenrechten die gemeld worden. In normale tijden doen we een uitgebreid onderzoek, ter ondersteuning van de familie die zoekt naar gerechtigheid. We overhandigen deze dossiers ook aan de Commissie voor Mensenrechten, de CHR. Ondanks veel dreigementen van Duterte kan de CHR haar werk blijven doen. Zo houdt Duterte de schijn op dat hij mensenrechten tolereert, maar het is duidelijk dat de CHR-rapporten niet de opvolging krijgen die ze verdienen.
In de Filipijnen is een mensenleven goedkoop, voor 100.000 pesos (€1750) kan je een huurmoordenaar bestellen
Mensenrechten verdedigen in tijden van corona
Helaas is dit soort onderzoekswerk moeilijker geworden door Covid. Zolang een dossier niet door een bevoegd persoon wordt geverifieerd, krijgt het bij ons de status 'op te volgen' in tegenstelling tot 'afgerond' en kunnen we ze niet officieel overhandigen aan de CHR. Maar in uitzonderlijke tijden zoals deze, moet je je aanpassen. Desondanks hebben we toch heel wat schendingen kunnen rapporteren, zoals de arrestatie van mensen die de strenge lockdownregels hadden geschonden, geweld tegen mensenrechtenactivisten en opvallend ook, geweld op vrouwen, vooral in een huiselijke context.
In normale tijden zouden we afspraken maken met parlementsleden, bevoegde overheidsinstellingen en veiligheidsdiensten om deze schendingen aan te kaarten. Op die manier vragen we aandacht voor preventie en eisen we een 'gepast' optreden van politie en militairen. Maar nu moeten we in de digitale wachtrij gaan staan om een online afspraak te krijgen. Dit maakt ons werk veel lastiger, want in zulke digitale meetings is het veel makkelijker om netelige vragen te negeren of je micro te 'muten'.
Indien we geen gehoor kregen dan gingen we de straat op, we riepen op tot mobilisatie aan het parlement of op andere strategische plaatsen, maar ook dat is nu niet langer toegelaten. Dat neemt niet weg dat we toch een paar keer gedemonstreerd hebben, bijvoorbeeld tegen de nieuwe antiterreurwet die de veiligheidsdiensten ontzettend veel macht en ruimte heeft gegeven. Deze pandemie komt onze regering best goed uit. Want door nieuwe maatregelen krijgt de overheid plots nog meer macht om kritiek en verzet in de kiem te smoren.
Deze pandemie komt onze regering best goed uit. Want door nieuwe maatregelen krijgt de overheid plots nog meer macht om kritiek en verzet in de kiem te smoren
Het verzet tegen de antiterreurwet heeft geleid tot heel wat klachten bij het Hooggerechtshof en de vraag of deze verregaande wet grondwettelijk is. De hoorzittingen zijn begonnen, maar heel veel hoop hebben we niet. Tijdens zijn ambtstermijn heeft president Duterte maar liefst 12 van de 14 rechters kunnen benoemen, en het is duidelijk dat de president alles op alles zet om de New People's Army, - zowat de oudste actieve linkse rebellengroep in Azië - uit te schakelen. Hij gaat daarbij heel ver. Heel wat linkse activisten en organisaties worden geviseerd, en komen op een zwarte lijst te staan. In de praktijk betekent dit een vrijgeleide voor veiligheidsdiensten om die personen in het openbaar te criminaliseren, bedreigen of zelfs te elimineren. Sinds 2016 hebben wij 69 moorden op mensenrechtenactivisten gedocumenteerd, en wellicht zijn het er nog tientallen meer. Tienduizenden andere mensen werden vermoord omwille van verdenkingen op banden met drugshandel of druggebruik.
Sinds 2016 hebben wij 69 moorden op mensenrechtenactivisten gedocumenteerd, en wellicht zijn het er nog tientallen meer. Tienduizenden andere mensen werden vermoord omwille van verdenkingen op banden met drugshandel of druggebruik
Ngo’s in precaire positie
Op één punt hebben we zeer tastbaar en concrete vooruitgang geboekt. In 2019 kwam SEC, de toezichtcommissie die de financiële rapporten van de ngo’s nakijkt, met een heel uitgebreide vragenlijst voor de Filipijnse ngo's, zogenaamd om witwaspraktijken tegen te gaan. Maar voor de ngo’s leek deze waslijst eerder op een uitgebreide screening van de programma's van de partners, en alle personen en organisaties waarmee ze samenwerken. Na het protest kwamen er een aantal vergaderingen waarbij we onze bezwaren konden overmaken, wat uiteindelijk geleid heeft tot het drastisch reduceren van de vragenlijst. Maar het goede nieuws werd al verpest door een brief van het ministerie van Buitenlandse Zaken aan de ambassades met de waarschuwing dat er een nieuwe procedure komt voor buitenlandse steun aan Filipijnse ngo's.
De positie van President Duterte
Kortom, er wordt een sfeer van angst en terreur gezaaid die nu nog versterkt wordt door de lockdown. Iedereen kijkt uit naar het einde van deze nachtmerrie. In mei 2022 zijn er opnieuw presidentsverkiezingen, en Duterte kan zich niet verkiesbaar stellen voor de volgende ambtstermijn. Een aantal supporters van Duterte hebben reeds geopperd dat hij zich kandidaat kan stellen als vice-president. Dat blijkt in theorie te kunnen, maar na de toenemende kritiek op zijn beleid, ook in het parlement waar hij nochtans over een ruime meerderheid beschikt, is het afwachten hoe dit verhaal zich verder zal ontwikkelen.
We voelen ons alvast gesterkt door de duidelijke taal van de VN Mensenrechtenraad. De raad en talrijke rapporteurs hebben zich kritisch uitgelaten tegenover Duterte en steunen volmondig het wetsvoorstel om activisten te beschermen, dat Pahra samen met andere organisaties heeft uitgewerkt. Een aantal senatoren heeft het voorstel terug op de rol gezet, dus er komt wellicht nog een bespreking in de komende maanden. Wij blijven alvast alle mogelijke middelen gebruiken om druk te zetten om meer respect voor mensenrechten af te dwingen. Wij hebben de afgelopen jaren 2 pandemieën moeten ondergaan, de terreur van president Duterte en de lockdowns omwille van COVID-19. Ondertussen is er een vaccin ontwikkeld, en is er voorzichtig begonnen met vaccinaties. En tegen de terreur is er ook een gekend medicijn: betere politici verkiezen.
