Relevante stages voor het globale Zuiden

De opportuniteiten en valkuilen van Zuidstages

Praktijk- en onderzoeksstages in het globale Zuiden spelen een belangrijke rol in de internationalisering van het Vlaamse hoger onderwijs. Ze bieden kansen voor studenten, de onderwijsinstellingen, de Zuidpartners en gemeenschappen. Ze brengen mensen uit verschillende contexten samen, versterken mondiale partnerschappen en mondiaal bewustzijn en leiden in vele gevallen tot persoonlijke groei.

Toch zijn er signalen dat er een grote diversiteit heerst in de kwaliteit van deze internationale uitwisselingen en dat er onduidelijkheid bestaat over waar de meerwaarde voor de Zuidpartners ligt. Er stellen zich dan ook verschillende problemen: conflicterende verwachtingen, de westerse drang om hulp te bieden die de Zuidpartner in de rol duwt van hulpeloze actor, asymmetrische machtsrelaties die versterkt worden, oppervlakkige uitwisselingen die stereotypen en vooroordelen versterken en op sommige plaatsen een overaanbod aan buitenlandse stagiaires en vrijwilligers. Een gevoel van superioriteit, al dan niet bewust, aan de kant van de studenten, kunnen deze fenomenen versterken. Deze uitdagingen leiden tot averechtse effecten en dreigen weinig tot geen meerwaarde voor de Zuidpartner en gemeenschappen ter plekke te bieden. 

Principes en aanbevelingen

Deze bovengenoemde uitdagingen, vragen om een betere omkadering  Zuidstages en een duidelijke meerwaarde voor de betrokkenen in het globale Zuiden. Daarom schreef UCOS samen met haar partners en in samenspraak met experten, een visietekst met 9 concrete principes die gebaseerd zijn op internationale literatuur en die toepasbaar zijn op de meeste Zuidstages. De principes kunnen inspirerend werken om die meerwaarde te realiseren.

1. Ontwikkeling zien als een complex proces
2. Gelijkwaardige samenwerking aan een gemeenschappelijke agenda
3. Voldoende ownership voor de Zuidpartner
4. Waardige ontmoetingen als doel
5. Een langetermijn aanpak met voortdurende netwerking
6. Omkadering voor iedereen voor, tijdens en na de uitwisseling
7. Wereldburgerschap voor de aanpak van globale problemen
8. Extra voorzichtigheid bij contact met kwetsbare kinderen
9. Inspanningen en aandacht voor ecologische duurzaamheid

Om deze principes in de praktijk om te zetten, kunnen er concrete acties ondernomen worden die zo de relevantie en meerwaarde van Zuidstages voor alle partijen versterken. Zo is een strenge selectie van studenten of vrijwilligers die op Zuidstage willen vertrekken, een absolute must. Daarnaast moet er ook rekening gehouden worden met de locatie en periode van de stage en moeten stagehubs of commerciële uitzendorganisaties met een overaanbod aan stages, vermeden worden. Alle studenten die een Zuidstage aangaan, en vooral de Zuidpartners, hebben baat bij een uitgebreid omkaderingstraject voor studenten. Daarom raden we onderwijsinstellingen aan om zulke trajecten voor studenten te verplichten.  

Wanneer een student de stage onderneemt in het kader van een onderzoeksopdracht, worden onderzoeksvragen opgesteld in samenwerking met een lokale promotor en is er voortdurende terugkoppeling. Om extra aandacht te besteden aan omgang met kwetsbare kinderen tijdens stages leggen de Vlaamse hoger onderwijsinstellingen zich toe op de principes van het Better Care Networking charter.  

Zuidstages met een meerwaarde

Indien er rekening wordt gehouden met bovenstaande principes en aanbevelingen, kunnen Zuidstages wel degelijk een relevante meerwaarde zijn voor de partner in het Zuiden. Door een gemeenschappelijke agenda waarbij ieders belangen gelijkwaardig zijn, kan de stage een unieke kans zijn om de Zuidstage méér betekenis te geven dan enkel een stage. Een Zuidstage kan dan leiden tot waardige ontmoetingen, niet alleen van individuen maar ook van verschillende culturen en gemeenschappen.  Ontmoetingen die versterkend werken dragen bij tot steun en verbondenheid en kunnen ervoor zorgen dat vooroordelen en discriminatie verminderen. Zulke ontmoetingen dragen bij tot de ontplooiing, zelfwaarde en het zelfbeeld van alle betrokken partijen. 

Bovendien kan de uitwisseling ervoor zorgen dat er verhoogde capaciteitsopbouw en netwerking plaatsvindt. De principes beogen hierbij kennisuitwisseling en niet enkel een kennistransfer. Zo toetsen beide partijen praktijken en denkkaders af om te zoeken naar gezamenlijke en adequate oplossingen. 

Tot slot dragen relevante Zuidstages bij tot een versterkt mondiaal bewustzijn en de ontplooiing van interculturele competenties. Die competenties faciliteren oplossingen die de lokale context overstijgen, versterken de verbondenheid en gelijkwaardigheid, en werken emancipatorisch. Zuidstages kunnen zo een belangrijke rol spelen in het zoeken naar oplossingen rond mondiale kwesties, ontwikkelingssamenwerking en duurzame ontwikkeling.

Meer weten, lees de volledige visietekst (in 4 talen – NL, FR, ENG, SP) hier.