peru

Peru in permanente crisis

Is dit een nieuwe verloren kans voor de grote hervormingen die Peru dringend nodig heeft?

  • Actualiteit
  • Peru

18 Feb 2022

7 minuten

Sinds de landelijke klasleraar Pedro Castillo begin 2021 begon te stijgen in de peilingen voor de presidentsverkiezingen, kwam er in Peru een campagne op gang met als doel te beletten dat een linkse kandidaat de verkiezingen zou winnen. Om tot elke prijs verandering te vermijden.

April 2021, het leek wel een oude ansichtkaart: een boer, die lager onderwijs gaf aan straatarme kinderen in een onooglijk dorpje in Cajamarca, stapt te paard de hoofdstad Lima binnen, vergezeld door een menigte van vrouwen en mannen uit alle uithoeken van Peru. Het deed terugdenken aan de “montoneros”, inheemse boeren die zich begin de 19e eeuw bewapenden om mee te vechten voor de onafhankelijkheid van Peru. 

peru

Desondanks het economisch succesverhaal zette Covid-19 het onder gefinancierd, gefragmenteerd en verwaarloosd gezondheidssysteem serieus onder druk. De ziekte eiste tot nu toe meer dan 200.000 doden in Peru, het hoogste dodental per capita ter wereld.

Deze diepe crisis stelde meer dan ooit de brede ongelijkheden die het neoliberale model sinds de jaren negentig opdrong in vraag. De armste lagen van de maatschappij, het zwaarst getroffen door de pandemie, beslisten om te stemmen voor een kandidaat met een radicaal en populair discours.

De kandidaat was Pedro Castillo, en zijn partij Peru Libre. Zijn succesformule bestond erin een grondwetswijziging te beloven en de strenge beperkingen wegens Covid-19 af te schaffen. Dat schiep grote verwachtingen bij de meerderheid van informele werkers, die elke dag de straat op moeten om hun brood te verdienen.

Peru Libre kreeg de steun van een breed politieke en electorale frontvorming

Dit was vooral het geval bij de afstammelingen van de inheemse boeren, die na de landhervorming door generaal Velasco in 1969 het feodale landbezit afgeschaft zagen en toegang verkregen tot een lapje grond en de opbouw van een klein kapitaal, in sommige gevallen zelfs een groot fortuin. Veel decennia later vormen ze een opwaartse sociale klasse die politieke ambities vertoont. Daarmee kwamen ze in botsing met de oude hoofdstedelijke elite van Europese oorsprong, die sinds de onafhankelijkheid het staatsbewind stevig in handen hield.

Castillo versloeg in de tweede stemronde in juni 2021 Keiko Fujimori, dochter van de ex-dictator Alberto Fujimori, die het neoliberale model invoerde in Peru in de jaren ‘90. Het was de triomf van het provinciale volkse links tegen de stevig verankerde ouderwetse elite van Lima. Peru Libre kreeg de steun van een breed politieke en electorale frontvorming. Daarin hadden niet enkel andere linkse en volkse partijen hun plaats, maar ook andere progressieve, liberale en democratische partijen.

keiko

Rechts koos resoluut voor een campagne van sociale en economische ondermijning, die diverse fases en pieken kende. In eerste instantie verenigden diverse rechtse en ultraconservatieve kringen zich in hun klaagzang over kiesfraude. Via allerlei juridische kunstgrepen probeerden ze de kiesuitslag te verwerpen. Ook de media stelden zijn legitimiteit in vraag.

Dit verergerde nog met de benoeming van de eerste regering, onder leiding van premier Guido Bellido (Peru Libre). Die gaf geen voorrang aan de broodnodige sociale en economische hervormingen, maar wel aan een grondwetsherziening. Zonder de nodige steun in het parlement en met de oppositie en de media verzeilde het pleidooi voor een nieuwe grondwet in een sukkelstraatje.

Castillo koos daarop voor een tweede regeringsploeg, zonder kopstukken van de partij die hem aan de macht bracht (Peru Libre), maar wel van diverse andere progressieve en democratische strekkingen. Deze tweede regering werd geleid door Mirtha Vazquez, een advocate die bekend is om haar verdediging van de mensenrechten. Dit leidde helemaal niet tot meer linkse eenheid, maar wel tot een concurrentieslag met vaak vrij kinderachtige conflicten. De ruzie ging erom welk links het land moest besturen. Peru Libre, de partij van Castillo? Of Nuevo Peru, geleid door Veronica Mendoza? De hoofdstedelingen of mensen uit de provincies? Technocraten of militanten?

Ecocide en een nieuwe gemiste kans

Op 15 januari 2022 kwam een hoeveelheid van 11.000 olievaten terecht in de zee net ten noorden van Lima, een “ongeval” veroorzaakt door de Spaanse energiemultinational REPSOL. Dit joeg een golf van verontwaardiging door het land. Deze tragedie bood een nieuwe kans voor Castillo en zijn regering om een doortastend beleid te voeren met schadevergoeding voor de duizenden vissers, arbeiders, kleine ondernemers en hun familie van 24 stranden nabij Lima.

Op hetzelfde moment stond Castillo een reeks interviews toe aan CNN en Peruaanse media, waarin zijn beperkingen nogal schrijnend aan het licht kwamen, evenals zijn gebrek aan heldere antwoorden op de vragen over corruptie door figuren uit zijn nauwe kring.

Hierdoor verschoof de media-aandacht volledig. Het was niet langer de olieramp van REPSOL die de meeste titels wegkaapte, maar de ernstige tekortkomingen van de president en van zijn omgeving.

peru

Een vrouwenmishandelaar als premier

Eind januari 2022 kwam ook de regering van Mirtha Vazquez ten val. Met haar vertrokken de schaarse ministers die het sinds de eerste regering overleefd hadden en de linkse figuren. Onder hen de bekende economist Pedro Francke op Economie en Financiën, de mensenrechtenverdedigster Gisela Ortiz op Cultuur, en de advocaat Avelino Guillen (die het proces tegen Alberto Fujimori leidde) op Binnenlandse Zaken.

Wie waren hun opvolgers? In de eerste plaats als premier Hector Valer, een rechtse conservatief die gerechtelijk vervolgd werd voor geweld tegen zijn vrouw en dochter. Samen met hem kwamen een aantal ministers aan de macht die sterke kritiek oogstten wegens hun uiterst conservatieve en liberale ideeën. Linkse, progressieve en democratische sectoren haalden ook zwaar uit naar de duidelijke zwenk naar rechts van de president.

Onder druk van de grote media en de rechtse krachten in het parlement zocht Castillo opnieuw toenadering tot zijn oude bondgenoten: zijn partij Peru Libre en hun fractie.

Valer moest onder zware druk ook opstappen. Castillo benoemde nu de advocaat Anibal Torres tot premier, minister van justitie in de uittredende regering.

Rechtse krachten in het parlement schakelen een versnelling hoger schakelden in hun poging om Castillo af te zetten

In volle omikron-piek besliste Castillo minister van Gezondheid Hernando Cevallos te vervangen, die grote verdiensten had met de snelle vaccinatie van meer dan 80% van de bevolking boven 12 jaar, wat duizenden mensenlevens redde. Resultaten die door bijna de ganse bevolking gewaardeerd werden en zelfs rechts niet in vraag durfde stellen. In plaats van Cevallos kwam Hernan Condori, een geneesheer met een kwalijke reputatie van verduistering van openbare fondsen en anti-wetenschappelijke stellingen.

Ook andere figuren uit de nieuwe sociale klasse veroverden een zitje in de regering. Vaak hebben ze banden met illegale sectoren, zoals verboden boskap in het Amazone-woud, het verhandelen van gemeenschapsgronden, licenties voor universiteiten zonder academische accreditatie, en andere duistere zaakjes, die de “nieuwe rijken” toelieten om gigantische fortuinen te vergaren de voorbije decennia.

Met deze nieuwe regering is Castillo niet beter verzekerd van zijn job. Het valt moeilijk te geloven dat in slechts 6 maand tijd liefst 4 regeringen de eed hebben afgelegd. De president blijft uiterst onzeker over de koers die hij wil varen.

peru

Aan de andere oever …

Alles wijst er intussen op dat de rechtse krachten in het parlement de jongste dagen een versnelling hoger schakelden in hun poging om Castillo af te zetten. Er kwam een geheime samenkomst aan het licht van parlementsvoorzitster Maria del Carmen Alva, de belichaming van de oubollige Peruaanse oligarchie, met vertegenwoordigers van diverse rechtse partijen.

Net als alle vorige pogingen toont ook dit nieuwe manoeuvre aan dat rechts niet terugschrikt voor een autoritaire en antidemocratische staatsgreep in Peru. De werkgeversfederatie CONFIEP, de bedrijfsfederatie van industrie en mijnbouw SNMI, de mediagroep El Comercio (die een marktaandeel van 80% heeft), en andere machtsgroepen handhaven een genadeloos media-offensief tegen Castillo. Ze roepen op tot het aftreden uit eigen wil of de afzetting van Castillo, maar willen hiermee vooral de sociale volksbeweging treffen.

Indien deze regering zonder kompas stuurloos blijft ronddobberen, door alle banden door te knippen met de sociale beweging die haar naar een onverwachte kieszege stuwde, zal dit een nieuwe verloren kans betekenen voor de grote hervormingen die Peru dringend nodig heeft.

Castillo raakt steeds meer geïsoleerd, zonder de bevolking te mobiliseren die hem steunde. Hij zit nog steeds op zijn paard, maar dat sloeg op hol en verwijdert zich steeds verder van de democratische en progressieve weg.

Auteur: Sandra De la Cruz Elescano
Vertaling: Felix De Witte

Gerelateerde verhalen