Opinie: Pandemieën en structurele ongelijkheid
De privatisering van de gezondheidszorg zorgt voor toename van sociale ongelijkheid
Juan Cuvi, directeur bij de gezondheidsorganisatie DONUM, ziet hoe de sociale ongelijkheid aan het toenemen is in Ecuador. De sociale determinanten van gezondheid: het is een concept dat het debat en de reflectie over gezondheid danig op zijn kop zette. Het is één van de belangrijkste evoluties in het denken over het recht op gezondheid. Waarom? Omdat dit thema het gezondheidsvraagstuk uit de puur medische en instrumentele sfeer haalde. Een degelijk gezondheidsbeleid moet vanuit verschillende hoeken antwoorden bieden. Dat houdt rekening met historische processen. Het is dus een gezondheidsbeleid dat niet vanuit de wachtkamer van het ziekenhuis wordt uitgestippeld.
De coronapandemie legde als nooit tevoren de enorme problemen van gezondheidsmodellen bloot. Deze problemen zijn gebaseerd op een louter commerciële, technologische en curatieve logica. In volle 21ste eeuw, werd er teruggegrepen naar oude praktijken zoals quarantaines, mondmaskers, en basishygiëne. En moeten we ons dan niet de vraag stellen of het hypergesofisticeerd biomedisch model van vandaag dan wel hét antwoord is op de gezondheidsvragen van de mens?
De economie versloeg het recht op leven van de armsten”
Wat plaatsvond in de Ecuadoraanse kust- en grootstad Guayaquil tijdens de eerste maanden van de pandemie (maart-mei 2020), toonde de extreme fragiliteit van dat commercieel en consumentistisch gezondheidsmodel. Het tragisch overlijden van meer dan 10.000 personen gaat elke medische rationaliteit te boven.
Neoliberalisme en pandemie
Joseph Stiglitz, Nobelprijswinnaar economie, liet zich recent ontvallen dat de pandemie de gevolgen van 40 jaar neoliberaal beleid heeft blootgelegd. De meest verwoestende gevolgen van Covid-19 hebben namelijk een gemeenschappelijke noemer: zij hebben zich voorgedaan in die landen en steden waar marktregimes en zwakke publieke gezondheidssystemen de overhand hebben.
Dit is het geval in Colombia, Chili, Brazilië, Ecuador, Peru of de Verenigde Staten. Hetzelfde gebeurde in die steden waar precaire arbeid en de commercialisering van de publieke diensten standaard zijn geworden, zoals in New York, Madrid of in Guayaquil. In die steden hebben de beleidsmakers de economische en productieve re-activering prioriteit gegeven. Met zware gevolgen voor de meest kwetsbare bevolking van de steden. De economie versloeg het recht op leven van de armsten.
Ruimte als bron van ongelijkheid
Het door FOS-gefinancierd onderzoek van Sánchez en Zamora analyseerde de pandemie vanuit een uniek perspectief: het territorium als toe-eigening van een sociale ruimte. Het grondgebied wordt begrepen vanuit de totaliteit, de complexiteit en het samenkomen van ecologische, sociale, economische, politieke en culturele processen, waarin concrete machtsverhoudingen tot stand komen.
De verdeling van de ruimte in de stad Guayaquil is het resultaat van een historisch proces. Arm en rijk delen eenzelfde territorium maar leven in totaal verschillende omstandigheden. Dat armere groepen niet kunnen genieten van enkele fundamentele rechten zoals propere lucht, waardig transport, toegankelijk onderwijs, kwaliteitsvolle voeding, … genereert ongelijkheden die zich ook manifesteren op gezondheidsvlak.
De Ecuadoraanse staat werd een de facto facilitator van de markt”
Tijdens de pandemie, stortte het ziekenhuiswezen in Guayaquil in elkaar. Ook de private ziekenhuizen, crematoria en begraafplaatsen konden niet volgen. De beelden van kadavers in de straten en huizen van Guayaquil gingen de wereld rond. De meest dramatische scenes zagen we echter in de arme wijken van de stad. Bij gebrek aan transport, konden families hun doden niet brengen naar het kerkhof. De nood was zo hoog dat een tijdelijke fabriek, die kartonnen doodskisten produceerde, werd opgetrokken.
De gegevens van het onderzoek toonden een duidelijke correlatie tussen het aantal overlijdens en overbevolkte wijken van de stad. Deze wijken hebben een beperkte toegang tot basisvoorzieningen. We kunnen stellen dat de kwetsbaarheid van de bevolking is sociaal gedetermineerd door het territorium waar ze woonachtig zijn.
