Nieuwe regering in Congo. Wat nu?

Op 24 januari 2019 legde Félix Tshisekedi van de historische oppositiepartij UDPS de eed af als vijfde president van de Democratische Republiek Congo. De omstreden verkiezingsuitslag en het vermoeden dat uittredend president Joseph Kabila een deal had gemaakt om Tshisekedi aan te macht te krijgen, droeg bij aan de perceptie dat Tshisekedi ‘een Kabilamarionet’ is. Op nationaal en provinciaal niveau werd president Tshisekedi geconfronteerd met de grote politieke dominantie van Kabila’s platform Front Commun pour le Congo (FCC). 

Twee jaar na zijn eedaflegging gaat president Tshisekedi op zoek naar echte politieke macht door de controle over de nationale politieke instellingen (kamer, senaat en premierschap) te veroveren en de gouverneurs van de provincies voor zich te winnen. Eind oktober 2020 kondigde Tshisekedi aan dat hij een brede consultatieronde zou opstarten met de meest representatieve politieke en sociale leiders, met als doel een ‘heilige unie van de natie’ te creëren (Union Sacrée).

Sinds de president in december aankondigde dat een informateur een nieuwe regering moest vormen, is er op politiek gebied heel wat gebeurd in Congo. Dit leidde tot het einde van de coalitie met oud-president Kabila. Ondanks de ruime parlementaire meerderheid van het FCC werd de Kabila-getrouwe Kamervoorzitter, Jeannine Mabunda, weggestemd en vervangen door een medestander van president Tshisekedi, Christophe Mboso. De premier Sylvestre Ilunga, van Kabila’s partij, werd eveneens weggestemd door de Kamer. Op 5 februari diende een andere Kabila-getrouwe zijn ontslag in: de voorzitter van de Senaat, Alexis Thambwe Mwamba. De 43-jarige Sama Lukonde Kyenge werd de nieuwe eerste minister. Ongeveer twee maanden na zijn benoeming vormde premier Kyenge de allereerste regering van de Heilige Unie van de Natie.

Dit nieuwe regeringsteam bestaat grotendeels uit persoonlijkheden die toegewijd zijn aan president Félix Tshisekedi. Tshisekedi is erin geslaagd om, ondanks de ruime parlementaire meerderheid van het FCC, Joseph Kabila te beroven van zijn Kamervoorzitter, Senaatsvoorzitter en Premier. Dit kan deels verklaard worden door ontevredenheid in het FCC-kamp en deels door politiek-opportunistische overwegingen. In een toespraak in januari 2020, voor de Congolese diaspora in Londen, dreigde president Tshisekedi immers om ministers te ontslaan die hem zouden tegenwerken om zijn missie uit te voeren, of om de kamer te ontbinden. Een aantal Kamerleden uit het FCC-kamp vreesden daardoor om hun post te verliezen, mocht de president de daad bij het woord voegen, en besloten om zich achter hem te scharen. De politieke macht verschuift langzamerhand richting Tshisekedi.

Met de komst van de nieuwe regering heeft Tshisekedi nu zijn handen vrij om zijn programma toe te passen. Op internationaal vlak zet hij sterker in op betere diplomatieke contacten met Europa, ook met België en de VS. Hij neemt bovendien zijn plaats in op regionaal en continentaal niveau. Begin 2021 werd Tshisekedi verkozen als nieuwe voorzitter van de Afrikaanse Unie.

Ondanks de bovengenoemde herschikkingen heeft Tshisekedi veel uitdagingen te trotseren. Naast een coalitie van liefst twintig partijen, de ‘Union Sacrée’, tevreden houden, moet hij ook controle verwerven op cruciale instellingen zoals het leger (FARDC), de Inlichtingendienst en de Nationale Bank. De uitdagingen voor de nieuwe regering blijven even groot: zij moet de gewapende conflicten in Oost-Congo aanpakken, het justitieapparaat hervormen, de strijd tegen corruptie aangaan en het beheer van de publieke financiën verbeteren. Bovendien is het de bedoeling dat er in 2023 presidentsverkiezingen georganiseerd worden in Congo. De Nationale Onafhankelijke Kiescommissie (Ceni) moet tegen dan werkelijk onafhankelijk en onpartijdig zijn opdat de verkiezingen geloofwaardig kunnen verlopen.

Sinds oud-president Kabila de touwtjes niet meer stevig in de handen heeft is hij stil gebleven. Hij trok zich sinds december 2020 terug op zijn boerderij in Kashamata, in de buurt van Lubumbashi. Het is dus nog onvoorspelbaar wat zijn volgende zet zal worden. Geeft hij zich gewonnen door stilletjes van het toneel te verdwijnen, met het risico om zijn greep te verliezen over de economie, of zal hij een aanvalsplan bedenken tegen president Tshisekedi?