Een WK wielrennen in Rwanda, terwijl in Oost-Congo lichamen op de grond vallen?

Deze opinie verscheen in De Morgen op 22 juli 2025

Els Hertogen, directeur van 11.11.11, Milan Augustijns, sportjournalist, Hans Vandeweghe, sportjournalist en Thijs Zonneveld, sportjournalist en wielrenner uiten hun bezorgdheid en verontwaardiging over de deelname van België aan het WK wielrennen in Rwanda.

Belgian Cycling stuurt Belgische wielrenners naar Rwanda dit najaar. Een wereldkampioenschap wielrennen in Rwanda, terwijl in Oost-Congo lichamen op de grond vallen, mensen onderduiken en gezinnen in doodsangst leven? Terwijl datzelfde Rwanda alle diplomatieke banden met België heeft verbroken en mensenrechtenverdedigers het land uitjaagt? Dat is een statement. Een knikje, een zwijgende goedkeuring.

Wie dit conflict al langer volgt, weet hoe het spel gespeeld wordt. M23-rebellen rukken op, met Rwandese wapens in hun handen en Rwandese orders in hun oren. Steden als Goma en Bukavu kreunen onder het geweld, mensen vluchten en sterven.

Ja, er zijn vredesgesprekken gevoerd - een voorzichtig hoopvol signaal na dertig jaar oorlog. Maar dat wist de misdaden of het geweld niet uit. Straffeloosheid mag nooit het antwoord zijn.

Berichten over folteringen in officieuze detentiecentra, buitengerechtelijke executies op straat en Congolese activisten die vervolgd worden komen slechts mondjesmaat in de buitenlandse media. Dit is geen vage geopolitieke kwestie of grijs gebied, maar een oorlog met duidelijke daders, opdrachtgevers en miljoenen slachtoffers.

Het Europees Parlement riep terecht op tot sancties en het schrappen van het WK. Belgische Europarlementsleden namen daarin het voortouw, een krachtig signaal. Ook het federale parlement volgde unaniem. Buitenlandminister Maxime Prévot pleitte voor gecoördineerde sancties. Maar zonder actie van de Europese Commissie verandert er weinig. Die veroordeelt het geweld, maar ze maakt tegelijk deals met Rwanda. Die hypocrisie is schrijnend. Intussen worden in Kigali de wegen geasfalteerd en spandoeken opgehangen, gefinancierd met oorlogsbuit en bloedgeld.

Rusland werd na de invasie in Oekraïne een paria in de sportwereld. Geen olympische vlag, geen toernooien. Ook de wielerbond zwichtte niet voor Poetin. Maar in Kigali mogen de vlaggen wapperen. Rwanda financiert en bewapent een rebellengroep die terreur zaait in een buurland, toch wordt het beloond met een WK. Twee maten, twee gewichten.

Sport is nooit apolitiek. Rwandees president Paul Kagame weet dat als geen ander. Hij gebruikt sport als schijnvertoning. Een WK in Kigali, ‘Visit Rwanda’ op Europese voetbalshirts, een geplande F1-race - allemaal zorgvuldig in scène gezet. Niet om sportliefhebbers te plezieren, maar om de werkelijkheid te maskeren. Want een imago verkoopt, een reputatie kan gereinigd worden en oorlogsmisdaden verdwijnen vlotter in de coulissen van blinkende sportevenementen.

En intussen: hoe garandeer je de veiligheid van renners, medewerkers, toeschouwers? Die vraag stelt zich des te meer voor de Belgen. Als reactie op de openlijke Belgische verontwaardiging ten aanzien van het Rwandese geweld verbrak Rwanda abrupt alle politieke relaties. Belgische diplomaten kregen 48 uur om het Rwandese grondgebied te verlaten. De ambassade blijft tot op heden gesloten. Projecten voor gezondheidszorg, landbouw en vrede werden stopgezet. Wat gebeurt er als een journalist de verkeerde vraag stelt in een land dat geen onderscheid meer maakt tussen diplomatie en dreiging, hulpverlener en vijand? Of als een atleet meer ziet dan wat het regime wil tonen?

Eerder dit jaar wuifde Gert Van Goolen van Golazo, de co-organisator van het WK wielrennen, kritiek op Belgische betrokkenheid weg in De afspraak. “Wij zijn slechts een onderaannemer”, zei hij. “Het geld komt van de internationale wielerunie, niet van een dictator.” Nochtans weet iedereen wie de weg heeft geplaveid en dit WK écht organiseert: Kagame. Deze koers komt niet alleen met sport en medailles, maar ook met oorlog, repressie en een aantasting van menselijkheid.

Rwanda is geen figurant in Oost-Congo. Het is de kopman, de renner die de koers bepaalt en het tempo dicteert. De VN legden het bewijs op tafel: Rwandese wapens, Rwandese bevelen, Rwandese militairen, Rwandese greep op de grondstoffen. De Congolese bodem wordt leeggeroofd. Coltan, goud, tin: grondstoffen die onze economie draaiende houden, onze technologie mogelijk maken. Ze vertrekken via Rwanda, gewassen van hun oorsprong, verhandeld alsof ze uit een stabiel land komen. Het is een publiek geheim, maar de handel gaat door. De wereld kijkt toe en doet zaken met Kigali alsof het een ordelijke handelsnatie is.

Congolezen kijken niet lijdzaam toe. Protesten tonen dat burgers zich verzetten. Ze eisen dat de internationale gemeenschap Rwanda ter verantwoording roept en geen handdruk aan een regime geeft dat terreur financiert. UCI, deelnemende landen en bedrijven spelen het spel echter mee. Geen neutraliteit, geen naïviteit, maar deelname aan een narratief waarin geweld wordt beloond.

Bedrijven kunnen nog een streep in het zand trekken. De UCI kan zich herpakken. Deelnemende landen kunnen nog kiezen. Dit kampioenschap kan en moet verplaatst worden. Niet uit diplomatiek ongemak, maar uit morele plicht. De wielersport staat voor veerkracht, strijd en karakter. Ze mag geen decor worden voor de propaganda van een dictator.

En Europa? Dat moet zijn eigen woorden serieus nemen. Een veroordeling zonder actie is even leeg als een sportevenement zonder publiek. De Commissie moet tonen dat ze méér is dan een toeschouwer. De wereld sprak zich uit tegen Rusland. Nu is het moment om ook Rwanda ter verantwoording te roepen.