Interview: 'Ondanks tegenkanting blijven we onze seksuele rechten claimen'

Hoe ben je activist geworden?

"Mijn nicht, die ik als mijn eigen zus beschouwde, werd vermoord toen ik 18 jaar oud was, we hadden een zeer nauwe band. Daarop volgde een lange rechtszaak die meer dan 10 jaar aansleepte. Voor het proces was ik een advocaat die het opnam voor mensenrechten, maar vanuit deze pijnlijke en persoonlijke situatie is mijn activisme gegroeid, wat mijn verzet ook sterker maakt.

Gaandeweg begon ik mij meer en meer te verbinden met organisaties die het opnemen voor slachtoffers van gendergeweld. Dankzij die sociale bewegingen heb ik dit een plaats kunnen geven voor mezelf. De feministische beweging helpt mij ook om mijn plaats in de wereld te vinden, en zo te streven naar sociale verandering.

Ik beschouw mezelf daarom vandaag ook echt als feminist. Hoe kunnen we gendergelijkheid in Ecuador en in de rest van de wereld bereiken? Het patriarchale systeem maakt het vrouwen overal ter wereld heel moeilijk om te overleven, soms letterlijk."

Heeft die persoonlijke ervaring je sterker gemaakt?

"Het heeft mij zeker geholpen in mijn strijd en die van vrouwenrechtenorganisatie Surkuna, waarbij ik pro-Deoadocaat ben. De organisatie neemt de verdediging op in zaken die te maken hebben met seksuele rechten. In de meeste gevallen gaat het om seksueel geweld, feminicide, gedwongen moederschap en vrouwen en meisjes die vervolgd worden voor het ondergaan van abortus.

Door mijn ervaring ontdekte ik de waarde van emotie. Het gevoel van verlies, die pijn is een sterke impuls om verandering te eisen. Ik geloof dat in die zin mijn persoonlijke ervaring waardevol is geweest en kan bijdragen aan de feministische beweging, aan het werk dat we verrichten met de slachtoffers en overlevenden."

Wat houdt je werk als advocaat in?

"Als pro-Deoadvocaat bij Surkuna moet ik veel emotioneel uitdagende zaken bepleiten. Ik verdedigde bijvoorbeeld onlangs een zaak van een 19-jarige inheemse vrouw. Ze was werkzaam als huishoudwerker en werd zwanger nadat ze verkracht werd. Kort na de geboorte verloor ze haar kindje. In haar slaap was ze op haar kind gerold. De vrouw was in een shock en werd intussen verguisd in de media. Het was moeilijk om in te gaan tegen het frame van de publieke opinie dat het om 'nalatigheid' van de vrouw in kwestie ging. Dit heeft ook veel te maken met de aanwezige vooroordelen t.a.v. de inheemse bevolking in Ecuador, die vaak een ondergeschikte socio-economische positie hebben binnen de samenleving.

Uiteindelijk heb ik ook ontzettend veel bijgeleerd. Toch was de case geen volledig succes. De aanklager wilde een straf van 34 jaar, nu heeft ze er een van veertien. Maar het was een sterk pleidooi voor intersectionaliteit en inclusie van inheemse volkeren in de samenleving. Vaak zijn het inheemse, arme en jonge vrouwen die gecriminaliseerd worden inzake tienerzwangerschappen. De lessen die we hieruit trokken, zijn dus enorm waardevol voor Surkuna."

Groeien zulke rechtszaken soms uit tot grote campagnes?

"Soms is het beter om in de luwte te werken, soms ook niet. De zaak van Norma groeide uit tot de campagne "Niñas No Madres". Norma raakte zwanger door incest en verkrachting toen ze 13 jaar oud was.

Samen met haar rechtszaak brachten we verhalen naar voren van alle andere meisjes die gedwongen werden tot het moederschap, die we ook verdedigen. Haar zaak is uiteindelijk ook heel belangrijk in onze strijd om abortus in geval van verkrachting uit het strafrecht te halen."

Is abortus dan niet toegestaan in Ecuador?

"Nog steeds niet en dat is een schande. Vrouwen en kinderen kunnen dus na verkrachting niet eens zelf beslissen of ze moeder willen worden. Zelfs adoptie is niet toegestaan in Ecuador! Vorig jaar nog waren we bezig met een zaak van een 14-jarig meisje die moeder werd na incest en verkrachting. Twee jaar lang streed ze voor een adoptie. Een rechter zei ons letterlijk dat hij geen kind van moeders' borst kon scheiden.

Zulke verhalen komen heel vaak voor. Gedwongen moederschap is in Ecuador een zeer ernstig probleem. Maar elke wetgeving binnen het adoptiekader is uiterst regressief en moeilijk. Bovendien bestaat er geen enkele vorm van steun voor tienermoeders. De reden? Ze worden niet als tieners bestempeld, maar als ouders."

Is er veel verzet tegen activisme voor seksuele rechten?

"Absoluut, dit is heel voelbaar in Ecuador. De fundamentalistische en conservatieve bewegingen hier ontvangen veel steun van de katholieke en evangelische kerken. Hun greep op het Ecuadoraanse onderwijs is stevig. Ze proberen thema's als 'gendergelijkheid' uit de leerplannen te halen. Maar ze proberen ook de straatbeweging kapot te maken en decriminalisering van abortus als gevolg van verkrachting in de kiem te smoren. We botsen dus op de plaatsen die we proberen te claimen.

De conservatieve groepen zijn niet te onderschatten. We hebben al tal van cyberaanvallen en bedreigingen ontvangen. Zo gaat onze webpagina vaak offline en werden we al talloze keren geblokkeerd op sociale media.

Maar ook de overheid speelt vuil spel. We zijn de enige organisatie die het opneemt voor slachtoffers van machtsmisbruik tijdens de nationale staking in oktober 2019. Daarom probeert de overheid ons bereik via sociale media lam te leggen."

In onze campagne spreken we over het 'claimen' van de straat, de school en het parlement...

"Je zou inderdaad hedendaags activisme kunnen opdelen in die ruimtes. Wij vinden seksuele opvoeding alleszins enorm belangrijk, maar dan voor iedereen. De school opeisen is belangrijk, maar informatie moet ook toegankelijk zijn voor wie niet de kans krijgt om te studeren.

Ik zie dat zelf ook als pro-Deoadvocaat. Veel juridische kennis is amper toegankelijk. Een samenleving moet mensen actief betrekken bij hun proces, want er is echt een juridische kenniskloof.

Bewustwording kan trouwens op tal van manieren. Ik probeer altijd te spreken over 'overlevers' van gendergerelateerd geweld en niet van 'slachtoffers'. Op die manier wordt een situatie veel beter gekaderd en dat is belangrijk voor het verwerkingsproces."

Zo komen we bij het juridische en politieke uit. Kan je zeggen dat je het parlement claimt?

"Met Surkuna proberen we dat, maar het parlement is een complexe ruimte. De invloed die we er uitoefenen is beperkt, door de onstabiele politieke situatie in Ecuador.

Aangezien Surkuna een mensenrechtenorganisatie is, zijn we een aanspreekpunt wanneer nieuwe wetten worden opgesteld. Vroeger hadden we de mogelijkheid om ons advies te geven, bijvoorbeeld over het recht op abortus. Maar na de nationale staking in oktober vorig jaar, is er veel repressie ten aanzien van de sociale en inheemse bewegingen.

We proberen wel het parlement te 'claimen' via een omweg. Ik denk bijvoorbeeld aan het verspreiden van informatie om de juridische kloof te overbruggen of via straatacties. In 2017 wou het parlement de wet tegen gendergerelateerd geweld aanpassen. Spontaan kwamen we met Surkuna en VivasNosQueremos op straat. Tot drie uur 's nachts bleven we lobbyen en druk uitoefenen. Uiteindelijk haalden we onze slag thuis."

Is de straat innemen dan de belangrijkste strategie?

"Het is voor ons het bekendste scenario. Ik denk aan 'Aborto Libre', een campagne die tot stand kwam in samenwerking met FOS, of aan de massabeweging van VivasNosQueremos. Dankzij grote manifestaties in de publieke ruimte, staat een nieuwe generatie feministen op. Zo organiseerden we vorig jaar een grote mars voor het recht op abortus met meer dan vijfduizend mensen.

Je vermeldde VivasNosQueremos. Die beweging heeft in Equador misschien wel het duidelijkst de straat geclaimd...

Na de rechtszaak van mijn nicht Johanna, kwam ik voor de eerste keer in contact met de feministische beweging. Ik leerde het platform 'Justicia para Vanessa' kennen, waar ik nog steeds deel van uitmaak. Vanuit het platform leerden we gelijkgestemde organisaties kennen, zoals Surkuna. Zo werd VivasNosQueremos geboren, vanuit verschillende organisaties.

In 2016 hielden we een grote mars tegen feminicide en eisten we een betere bescherming voor de slachtoffers. De impact was enorm en de beweging krijgt nu wereldwijd erkenning."

Auteur: Michelle De Baene