Interview: 'Je kan deze golf niet naast je neerleggen'

Het is druk voor het justitiepaleis in de Peruaanse hoofdstad Lima. Activisten van alle slag blazen er verzamelen voor de Internationale dag tegen geweld op vrouwen.

De vlaggen worden uitgerold, pañuelos rond de hals geknoopt en hier en daar is nog iemand druk in de weer met een straffe quote op een bord te schrijven. Enkele jongeren hebben van hun lichaam zelfs een uithangbord gemaakt, gevuld met slogans en symbolen.

Zoals wel vaker voor grote manifestaties voor seksuele rechten, hangt er zenuwachtigheid in de lucht. Hoeveel zullen effectief de straat optrekken? Komt er een tegenbetoging uit rechts-religieuze hoek? Zal de politie zich gedeisd houden?

Macarena Gonzales Espinoza is een van de aanwezigen. De jonge feministische psycholoog voor de Peruaanse gezondheidsorganisatie Promsex is niet aan haar proefstuk toe. "Al bijna zes jaar trek ik de straat op", laat ze terloops vallen. Niet toevallig, want vooral de laatste paar jaren neemt de beweging voor seksuele rechten in omvang toe. Dat uit zich in de publieke ruimte.

Wat zijn je verwachtingen als je meeloopt met een straatmanifestatie?

"Dat we met veel zijn. De laatste jaren neemt de beweging aan kracht toe en merk je dat de oproepen voor manifestaties naarstig gedeeld worden. Sinds de beweging 'Ni una menos', die in het hele Latijns-Amerikaanse content een golf van jong feministisch verzet in gang zette, is er echt wat veranderd.

Dat zie je vandaag opnieuw op een dag die in teken staat van protest tegen feminicide. Er komt veel volk: politieke partijen middenveldorganisaties en allerlei soorten activisten. Ons doel? Onze aanwezigheid laten voelen."

Waarom is zo'n signaal belangrijk?

"Het aantal vrouwenmoorden in Peru was in 2019 weer enorm, het blijft maar stijgen. Geweld en ongelijkheid zijn alomtegenwoordig in onze samenleving.

Door nu de publieke ruimte te bezetten, tonen we dat we alert blijven. We zijn het actievoeren nog niet moe, we komen op straat tot er iets verandert. We zwijgen niet, we doen iets, er zal verandering komen."

Centraal staat geweld op vrouwen, maar toch zien we ook andere slogans...

"Geweld op vrouwen beperkt ons 'beslissingsrecht'. We moeten moeten kunnen beslissen over ons eigen lichaam. Door geweld doen we niet wat we willen, met wie we willen. Gelijke seksuele rechten is dus de essentie.

Waarom zou een vrouw of een kind niet zelf over het leven mogen beslissen? Waarom moeten we verantwoordelijkheden opnemen die we niet willen? Zo kom je uit bij het recht op anticonceptie, abortus en tienerzwangerschappen."

Verzwakken die verschillende boodschappen het straatprotest niet?

"De thema's zijn met elkaar verbonden en brengen verschillende mensen op de been. Door onze diversiteit te tonen, geven we het signaal aan de samenleving en de autoriteiten dat er iets moet gebeuren.

Deze golf aan straatprotest, die komt van kinderen, vrouwen en mannen van alle achtergronden, kan je niet naast je neerleggen."

De deelnemers zijn inderdaad heel verschillend...

"Dat is omdat tal van sociale thema's met seksuele rechten samenvallen. Alles wat seksuele ongelijkheid uitvergroot, denk aan klasse of racisme, is ook een strijdpunt voor de feministische beweging.

Een opgeleide vrouw uit de hogere middenklasse, met een grotere bankrekening, beschikt over de middelen en informatie om haar leven vorm te geven. Bij vrouwen uit het platteland, de jungle of de bergen ligt dat anders. Door hun inheemse achtergrond, de taal die ze spreken en de regio's waar ze wonen, hebben ze minder toegang tot onderwijs of gezondheidszorg en dus tot hun seksuele rechten.

Intersectionaliteit in een superdivers land als Peru, is belangrijk voor de strijd voor seksuele rechten."

Heeft een straatactie écht effect?

"De mars zal niet meteen voor concrete verandering zorgen, maar we moeten zichtbaar zijn om mensen te overtuigen. Trouwens niet alleen op straat, ook op school en in de politieke ruimte.

Als psycholoog werk ik dankzij de organisatie Promsex, samen met kinderen. Die zijn enorm kwetsbaar. Op tijd het gesprek aangaan kan hen beschermen. Maar de kinderen van vandaag, kunnen later ook het verschil maken. Als we hen nu bereiken, kunnen ze ooit seksuele rechten voor iedereen verankeren."

Ontbreekt de politieke wil om het gesprek aan te gaan met jongeren?

"Daar werken we aan. De mensen die de leerplannen opstellen en de budgetten toewijzen moeten we overtuigen.

Iedereen kan iets doen aan machismo, maar het is duidelijk dat beleidsmakers meer kunnen doen.

Toch vind ik dat de verantwoordelijkheid bij iedereen ligt. Het is soms moeilijk, maar het is een plicht om te blijven praten over hoe oneerlijk onze samenleving soms is. Ook met onze families en vrienden, want daar begint de verandering."

Voel je dat Peru erop vooruit gaat?

"Tien jaar geleden kon je niet over seksuele rechten spreken. Sinds enkele jaren pikt de media het thema op en is er ruimte om openlijk te spreken over feminicide en zelfs geweld tegen de LGBTI+-bevolking.

Ieder keer dat de media die thema's benaderen als maatschappelijk probleem, winnen we. Daarom is deze brede mars ook belangrijk."

Maar de tegenkanting blijft?

"Een groot deel van de Peruanen is religieus en conservatief. Door die mix valt er moeilijk mee te praten.

Je kan niet meer doen dan de realiteit benoemen, gestaafd met cijfers. Maar we moeten ook duidelijk maken dat we het welzijn van iedereen voor ogen hebben."

Is de strijd ook internationaal?

"De strijd is, vandaag meer dan ooit, een voor rechten voor iedereen en overal.

Net als honderden anderen, loop ik hier met mijn Pañuelo verde. Die groene sjaal is een Boliviaans symbool voor het recht op abortus dat ook Chili, Argentinië, Ecuador en Peru heeft overgenomen. De beweging in Latijns-Amerika is duidelijk verbonden."