Interview: ‘Het doel? Voorkomen van tienerzwangerschappen’

Eén op de vier zwangere vrouwen in Nicaragua is tienermeisje. Het land heeft daarmee de twijfelachtige reputatie van Latijns-Amerikaanse vicekampioen te zijn inzake tienerzwangerschappen, net na de Dominicaanse Republiek.

Het probleem is zo wijdverspreid dat het bijna genormaliseerd wordt. De oorzaken zijn divers: vaak is de zwangerschap het gevolg van misbruik, verkrachting of een grote druk binnen een relatie om (onbeschermd) seks te hebben. Maar ook gebrekkige kennis over seksuele gezondheid en rechten en een gebrekkige toegang tot voorbehoedsmiddelen spelen een rol.

Op het platteland is het fenomeen nog sterker dan in de steden. Daarom werkt FOS samen met Movimiento Comunal Nicaraguënse (MCN) in acht landelijke gemeentes aan preventie van tienerzwangerschappen. Daarnaast ondersteunt FOS met de hulp van het Fonds Hugo Adriaensens het moederhuis in de landelijke gemeente Nandasmo. Deze ‘casas materna’ werden overal in Nicaragua opgericht om zwangere vrouwen te begeleiden en zo de kinder- en moedersterfte tegen te gaan. Eén van de vaststellingen in Nandasmo is dat er ook heel wat tienermeisjes aankloppen bij de casa materna. Voor FOS lag het dan ook voor de hand om een brug te slaan tussen het gezondheidsprogramma met MCN en het project in Nandasmo. Sinds 2019 loopt er een vormingstraject in de middelbare school met leerlingen van het derde en het vierde middelbaar. We werken ook met zwangere tieners in de casa materna om een volgende zwangerschap te voorkomen.

FOS sprak met Marta Lucia Arias, directrice van de middelbare school in Nandasmo, en met Lorwing Gutierrez, gezondheidspromotor bij MCN die de lessen seksuele opvoeding verzorgt.

Marta, kan je ons iets meer vertellen over de lessenreeks seksuele opvoeding?

Marta: “Vorig jaar zijn we van start gegaan met 85 leerlingen die in twee maanden wekelijks een sessie krijgen van de twee gezondheidspromotoren (activisten die workshops geven over gezondheid nvdr.). Tienerzwangerschappen zijn een zichtbare problematiek in onze gemeente, maar we wilden onze scholieren vooral ook de kans krijgen om breder geïnformeerd te worden over seksualiteit, we zien dit als school echt als een kans.”

Lorwing, wat is het verschil met de vormingen die jullie op wijkniveau organiseren?

Lorwing: “Gewoonlijk werken wij met gesprekken op gemeenschapsniveau, vaak met jonge activisten die zelf een basisvorming kregen. Het peer-to-peer-principe, van gelijke tot gelijke, zeg maar. We zijn niet gewoon om te werken in een formele onderwijssetting, maar toch zijn er ook voordelen aan verbonden. We lopen echt een traject met de jongeren. En de andere gezondheidspromotor is net als ik leerkracht van opleiding, we zijn dus wel gewoon om voor een klasgroep te staan. De doelstelling is steeds dezelfde: voorkomen van tienerzwangerschappen.”

Hoe reageren de leerlingen op de vormingenreeks?

Marta: “Jongeren zijn erg blij dat ze op een open manier kunnen praten over seksualiteit en goed geïnformeerd worden. Ze zitten in een fase van experimenteren en het is goed dat ze weten welke consequenties er kunnen zijn en hoe ze zich kunnen beschermen.

Lorwing: Wij voelen die waardering ook. Ze zeggen ons dat het een voordeel is dat wij voor een stuk buitenstaanders zijn. Hoe goed de relatie met de leerkracht ook is, ze vinden het moeilijk om die thema’s met hen te bespreken. Ook na de les komen jongeren persoonlijk langs. Soms met concrete vragen, bijvoorbeeld over voorbehoedsmiddelen, maar ook voor raad en advies.”

De ervaring leert dat de reacties van ouders niet altijd even positief is. Hoe zit dat in Nandasmo?

Marta: “Integendeel, de meeste ouders zijn opgelucht dat het thema aangesneden wordt, want ze vinden het zelf meestal moeilijk om het gesprek met hun kinderen aan te gaan. En ze beseffen ook dat die informatie broodnodig is. Het helpt ook dat we er als school honderd procent achter staan.”

Lorwing: “We geven sessies aan meer dan tachtig leerlingen en slechts twee ouders uitten hun ongerustheid. Dat was ingegeven door religieuze motieven, maar ook vanuit het vooroordeel dat seksuele opvoeding aanzet tot seks. We hebben rustig uitgelegd dat het net omgekeerd is. Wij leggen de nadruk erop dat seks iets is voor wanneer je er lichamelijk én emotioneel klaar voor bent. In Nicaragua betekent dit vooral dat je rond uitstel van het eerste seksuele contact werkt. Niet vanuit een moraliserende positie, maar omdat het nu eenmaal zo is dat er vaak enorm druk wordt uitgeoefend op de jongeren.”

Wat wil je zelf bereiken met de vormingenreeks?

Lorwing: “Eigenlijk wil ik in de eerste plaats dat jongeren kunnen genieten van hun ontluikende seksualiteit. En dat bedoel ik in brede zin, ik heb het niet enkel over de seksuele daad zelf. Ik wil dat ze hun seksualiteit verkennen en ervaren op hun eigen tempo en dat we ze sterk genoeg maken om hier zelf beslissingen over te nemen, ongeacht de druk van het vriendje of de vriendengroep. Daarnaast hoop ik dat ze pas zwanger worden op het moment dat er echt een kinderwens is en ze erop voorbereid zijn. Daarvoor moet je eerst andere doelen bereiken, op zijn minst je middelbare school afwerken, maar liefst ook eerst een aantal persoonlijke ambities vervuld hebben. Het klinkt ambitieus als je naar de realiteit kijkt, maar we moeten de tendens keren. We spreken over kinderen tussen 10 en 19 jaar. Dat zijn meisjes, geen moeders.”