In Ecuador draait voedsel om geld, niet om mensen

Ecuador is overtuigd dat voedselzekerheid belangrijk is voor de ontwikkeling van het land. Daarom krijgen heel wat projecten een duwtje in de rug. De nadruk ligt zo op kleinschalige voedselproductie, agro-biodiversiteit en het vrije verkeer van zaden, onderzoek en debat over traditionele productiemethodes, de versterking van consumentennetwerken en eerlijke distributie- en marketingsystemen, het waarborgen van een gezonde dierlijke productie, en tenslotte de bescherming van de bevolking tegen verontreinigd voedsel.

Het Nationale Ontwikkelingsplan 2013-2017 definieerde zes richtlijnen die gelijklopen met de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (de SDG´s). Men streefde naar de diversificatie van de productie, economische zekerheid, universele toegang tot kwaliteitsvolle goederen, sociale gelijkheid, sociale participatie, culturele diversiteit en duurzaamheid. Het nieuwe plan 2017-2020 focust eerder op interculturaliteit door het herwaarderen van identiteiten, het garanderen van de rechten van de natuur voor toekomstige generaties en het bereiken van voedselsoevereiniteit en een goed plattelandsleven.

Toch staat het Ecuadoraanse landbouwbeleid haaks op wat de grondwet en de ontwikkelingsplannen naar voren schuiven. Er was en is geen sprake van herverdeling van land of water.

Boeren hebben bijgevolg geen controle over de voedselproductie. Kleine boeren hebben ook geen toegang tot financiële ondersteuningsmaatregelen en zijn gedoemd om commerciële leningen af te sluiten.

Het landbouwbeleid staat dus volledig ten dienste van de grote consortia en multinationals. De overheidsprogramma’s stimuleren het gebruik van landbouwproducten van grote bedrijven en ondermijnen op die manier de autonomie van de kleine boeren. Op het platteland zijn de gevolgen intussen gekend.

Het Ecuadoraanse kanton Cotacachi ligt in de noordelijke hooglanden. Het heeft een oppervlakte van 169.084,72 hectare en een bevolking van 40.036 personen, waarvan het overgrote deel op het platteland woont. De geografie van het kanton is heel divers en gaat van hooggebergte (4939m) tot subtropisch gebied (1600m). Dankzij viertal verschillende ecosystemen scoort Cotacachi hoog wat biodiversiteit betreft. Toch kan bijna drie op vier Ecuadoranen er niet in de basisbehoeften voldoen. Het gebrek aan toegang tot water en grond is hiervan de directe oorzaak.

Slechts 16 van de 43 Quechuagemeenschappen in het kanton hebben toegang tot irrigatiewater. De overgrote meerderheid van de boeren bewerken een terrein van niet groter dan 2 km². Dat terwijl de eigendommen van de grote plantages vaak 100 hectare of groter zijn. Veel Quechuagezinnen kiezen daarom voor een andere toekomst. Dat heeft niet alleen economische gevolgen, de afhankelijkheid van geld neemt toe, maar ook sociale. De kleinschalige landbouw heeft immers een culturele en sociale functie, die dus ook onder druk komen te staan.

Tijdens de covid 19-pandemie werd duidelijk wat er in Ecuador op het spel staat. In volle pandemie was de lokale voedselproductie essentieel voor het in stand houden van het aanbod. De staat, die de lokale keten en productie zou moeten ondersteunen, had echter een pact gesloten met de grote monopolies om voedselpakketten met tal van verwerkte producten te kopen.

Voor de lokale organisatie UNORCAC, de Unie van Inheemse Boerenorganisaties van Cotacachi, zijn de veranderingen in het dieet duidelijk zichtbaar in de voorkeuren en smaken van de jongeren. Jongeren weten niet meer hoe ze traditionele maaltijden moeten bereiden.

Jonge gezinnen kiezen ervoor om fastfood te bereiden en te stoppen met het bereiden van voedsel uit de Andes. Verse granen, knollen, quinoa, gerst, groene kruiden of maïs staan niet langer op de menu. Veel van de jongeren komen in aanraking met de westerse fastfoodcultuur wanneer ze in de stad gaan werken of studeren.

Voor Quechuavrouwen is voedselzekerheid verbonden met voedselbereiding, zorg en thuisblijven. Maar de noodzaak om geld te verdienen dwingt de vrouwen hun heil te zoeken op de arbeidsmarkt waardoor amper tijd overblijft voor het bewerken van hun akkers, het bereiden van eten, en het in stand houden en doorgeven van culinaire kennis.

De vrouwen van UNORCAC hebben zich verenigd om een antwoord te kunnen bieden op bovenstaande problemen. Ze organiseerden agro-ecologische voedselbeurzen met meer dan 300 vrouwelijke producenten en gingen van start met zaadbeurzen die de instandhouding en verspreiding van inheemse zaden moet versterken. Tijdens de pandemie hebben ze de traditionele geneeskunde gepromoot om de tekortschietende gezondheidszorg tegemoet te komen.

De Quechuagemeenschappen vechten voor land en water, en verdedigen het recht om over hun voedsel te beslissen. De pandemie heeft voedsel in het middelpunt van het leven geplaatst. Vandaag de dag, meer dan ooit, is de inzet van de boer voor voedselsoevereiniteit de sleutel tot de toekomst.