Indonesië - Mining Advocacy Network (JATAM)

Jatam is een netwerk van lokale organisaties in Indonesië die zich verzetten of grote vragen hebben bij grootschalige mijnbouwprojecten. De ervaring leert dat dergelijke projecten heel veel milieuschade veroorzaken en weinig lokale jobs creëren. Die samenwerking met bewoners is geen evidentie: zowel bedrijven als de overheid proberen inwoners te intimideren of de leiders van het protest af te schilderen als criminelen. Met de nodige dosis lef biedt Jatam de lokale bevolking vorming, toegang tot de juiste politieke contacten, rechstbijstand, etcetera. 

En de onzichtbare kosten?

In Indonesië wordt mijnbouw gezien als een strategische sector. De extractive sector, dit is de verzamelterm voor de ontginning en verwerking van olie, gas en mineralen telt er voor ruim 10 % van het BNP, met als belangrijkste ertsen koper, nikkel, tin, ijzer en bauxiet. De regering ziet mijnbouw als een motor voor ontwikkeling, maar dat blijkt in de praktijk wel anders: de open mijnbouw zorgt voor ontbossing en erosie. Hierdoor ontstaan overstromingen, het ontwricht de lokale economie voedsel wordt schaarser, duurder en minder kwalitatief. 

Bovendien respecteren veel bedrijven niet de wetgeving nadat de ertsen of mineralen uitgeput zijn. In plaats van het gebied te saneren laten ze een gigantische krater achter waardoor de terugkeer van landbouw onmogelijk is. Nochtans staat in hun contract met de overheid dat ze de putten terug moeten opvullen. Jatam heeft ruim 3000 illegale mijnbouwputten gedocumenteerd, en 148 gevallen van verdrinking, veelal jonge kinderen in deze verlaten putten. 

Mijnbouw is macht en geld 

Er is nog meer problemen. Het is geen geheim meer dat deze sector nauwe banden heeft met een aantal machtige politici en (ex-)militairen. Op basis van een rapport van Jatam startte de anti-corruptie commissie KPK een audit van de mijnbouwsector. Hun bevindingen waren ontstellend. Meer dan de helft van de bedrijven opereert in de illegaliteit, velen hebben niet eens een BTW-nummer, waardoor ze ontsnappen aan het betalen van taksen. Na deze screening kregen de bedrijven een herkansing , maar uiteindelijk werden honderden vergunning geannuleerd.

Met de vergunningen die overblijven, zijn er evenwel nog problemen. Op het eiland Sangihe verdedigen de inwoners hun eiland tegen de komst van het Canadeze mijnbedrijf  PT Tambang Mas Sangihe (TMS). Nochtans is dat verboden op eilanden kleiner dan 2000 km². Jatam stapte met de inwoners de naar de rechter en kreeg gelijk:  de vergunning van het bedrijf werd ingetrokken. Toch probeert het bedrijf hardnekkig zwaar materieel aan land te brengen, maar tevergeefs, de inwoners zetten telkens een blokkade op.