Wordt Colombia model voor rechtvaardige transitie?

Toegegeven, de uitgangspositie van Colombia is barslecht. Het land is een sociale ramp na decennia van gewapend conflict en sociaal onrechtvaardig economisch beleid. Zoals blijkt uit onze studie naar zorgplicht in Colombia, worden mensen- en arbeidsrechten er massaal geschonden. De ongelijkheid gekoppeld aan gender, ras of afkomst is enorm. Tegelijk voltrekt zich een ecologische ramp. De Colombiaanse economie draait vooral op mijnbouwconcessies en grootschalige plantages. Multinationals roven land van boeren om dat daarna met hun activiteiten te vervuilen.

Verzet aan de macht

De nieuwe vicepresidente, Francia Marquez, voert al sinds de jaren 90 actie tegen beide vormen van onrecht. Ze verzette zich eerst tegen een waterkrachtcentrale die de belangrijkste rivier in de buurt van haar gemeenschap wou omleiden. Daarna verhinderde ze de plannen van een mijnbouwbedrijf dat haar gemeenschap dreigde te ontruimen. Ze vertegenwoordigt sociale bewegingen die al decennialang strijden voor een rechtvaardiger Colombia.

Kersvers president en econoom Gustavo Petro vertaalt hun visie naar een nieuw, duurzaam economisch model. Een koolstofarme kenniseconomie op basis van productie in plaats van mijnbouw, op basis van waardig werk, met degelijke arbeidscontracten, meer democratische arbeidsrelaties en meer respect voor arbeidsrechten. Hier geen gemorrel in de marge, maar een echte systeemverandering. Petro en Marquez zijn ambitieus. Te ambitieus?

Milieubewuster bouwen

De sociale bewegingen delen hun ambitie. Zo ging SUTIMAC, de grootste vakbond van de Colombiaanse bouwsector, dit jaar de uitdaging aan om milieubewuster te werken. De vakbond wil niet langer achterophinken in discussies met de werkgevers over het milieu. Haar leiders beseffen hoe vervuilend de sector is. Veel gebouwen worden in beton opgetrokken. Bij de productie van het bestanddeel cement komt veel CO₂ vrij, terwijl dat materiaal moeilijk terug te winnen is. Grote bouwbedrijven als Argos, Holcim en CEMEX beloven de CO₂-uitstoot te verminderen met 12% tegen 2030.

Met de steun van FOS en de Algemene Centrale Antwerpen-Waasland vergroten de leden van SUTIMAC hun eigen kennis over ecologische bouwprocessen onder leiding van een industrieel ingenieur biowetenschappen. Ze richten ook hun eigen lokalen op een energiezuinige manier in om een goed voorbeeld te geven. Daarnaast werken ze samen met de gemeenschappen rond hun werkplekken om natuurlijke rijkdommen te beschermen. Bedrijven kopen namelijk lokale gemeenschappen om en laten hen met hun afval zitten zodra ze een site sluiten.

Leefbare landbouw

Ook de vrijwilligers van de gezondheidsorganisatie Grupo Fergusson werken met de gemeenschappen uit het platteland rond de hoofdstad aan een leefbare toekomst. Ze ondersteunen honderden gezinnen in Sumapaz, Usme en Ciudad Bolivar bij de overgang naar een agro-ecologische landbouw en het benutten van zonne-energie. Momenteel verbouwen veel gezinnen één gewas, de aardappelplant, waarbij ze grote hoeveelheden chemicaliën gebruiken. Die schaden de natuur én de gezondheid van de boeren. Sinds Grupo Fergusson de nefaste gezondheidsgevolgen heeft aangetoond beseffen de families dat ze een andere vorm van landbouw nodig hebben om te overleven. Daarbij besteden ze ook aandacht aan geneeskrachtige planten, die hun een alternatief bieden voor de gebrekkige toegang tot de traditionele gezondheidszorg.

Lokaal voor globaal

Colombia is het toonbeeld van alles wat mis is aan het huidige kapitalistische systeem van exploitatie en mateloze groei. Het land behoort zeker niet tot de grote CO₂-uitstoters, maar draagt wel de gevolgen van de klimaatopwarming. Daarom zegt de bevolking des te sterker: “Genoeg!” Met de beperkte middelen die ze heeft, baant ze zich een weg naar duurzaamheid en rechtvaardigheid. Met lokale oplossingen, die werken voor hén. Als de transitie slaagt, wordt het land een voorbeeld voor de rest van de wereld.