Turkije: Syrische vluchtelingen steeds meer onder druk

In een nieuw rapport trekken 11.11.11 en Upinion opnieuw aan de alarmbel over de verder verslechterende situatie van Syrische vluchtelingen in Turkije. Syriërs zijn steeds meer opgejaagd wild die op elk moment aangevallen, gearresteerd en teruggestuurd kunnen worden naar Syrië. Een land waar het nog steeds niet veilig is voor terugkeer. België en de EU moeten hier dringende actie tegen nemen. 

Na meer dan dertien jaar revolutie en oorlog blijft Syrië de grootste vluchtelingencrisis ter wereld. Volgens VN-cijfers waren er in 2023 ongeveer 6,5 miljoen Syriërs op de vlucht buiten Syrië, waardoor Syrische vluchtelingen een vijfde van de wereldwijde vluchtelingenpopulatie uitmaken. Uit Europese cijfers blijkt ook dat Syriërs de belangrijkste nationaliteit vormen onder de mensen die Europa via verschillende migratieroutes proberen te bereiken. 

Het gros van de Syrische vluchtelingen (meer dan 3,2 miljoen officieel geregistreerde vluchtelingen) verblijft in Turkije. Ze moeten echter proberen te overleven in steeds precairdere omstandigheden, zo blijkt opnieuw uit een grootschalige bevraging van 11.11.11 en het Nederlandse digital engagement platform Upinion.

In een nieuw rapport, gebaseerd op twee online surveys in het voorjaar en de zomer van 2023 (met respectievelijk 395 en 688 respondenten) brengen beide organisaties in kaart hoe Syrische vluchtelingen steeds meer opgejaagd wild zijn in Turkije: 

• 75% van de ondervraagden gaf in de zomer van 2023 aan een sterke vrees te hebben om gedwongen gedeporteerd te worden naar Syrië, terwijl 72% van de ondervraagden in maart-april 2023 zei bang te zijn dat zijn of haar juridische statuut ingetrokken zal worden. 
• Slechts 26% van de Syriërs die in juni-juli 2023 ondervraagd werden, antwoordde positief op de vraag of men zich veilig voelt in Turkije. Een scherpe daling tegenover de 42% in de bevraging die in maart-april werd uitgevoerd. 
• De snel verslechterende veiligheidssituatie in het land heeft ook een directe invloed op de toekomstplannen van Syrische vluchtelingen in Turkije. Zo gaf bijna de helft (46%) van de ondervraagden in maart-april 2023 aan van plan te zijn naar een Europees land te gaan, tegenover slechts een vijfde die in Turkije plant te blijven en een schamele 2% die op korte termijn denkt terug te keren naar Syrië.

Lees het volledige rapport hier

De EU laat ondertussen na om actie te ondernemen tegen de snel verslechterende veiligheidssituatie voor Syrische vluchtelingen in Turkije, en is via de financiering van zogenaamde “removal centers” zelfs betrokken bij de gedwongen deportatie van Syrische vluchtelingen naar Syrië. Een land waar nog steeds op geen enkele manier voldaan is aan de condities voor veilige, vrijwillige en waardige terugkeer.

Het rapport komt er op een moment dat Europese leiders nieuwe maatregelen bespreken om de situatie van Syrische vluchtelingen in Turkije aan te pakken, op basis van aanbevelingen die de Europese Commissie in november 2023 formuleerde. 

Begin februari 2024 is het ook een jaar geleden dat het Zuiden van Turkije en Noord-Syrië getroffen werden door twee opeenvolgende verwoestende aardbevingen. De campagne voor de Turkse gemeenteraadsverkiezingen van maart 2024 dreigt bovendien het anti-Syrische klimaat in Turkije nog verder aan te wakkeren. 

11.11.11 en Upinion roepen België en de EU daarom op om de nodige maatregelen te nemen om de situatie van Syrische vluchtelingen in Turkije te verbeteren, waaronder: 

• Het vrijmaken van nieuwe en ambitieuze meerjarenfinanciering voor een kwaliteitsvolle opvang en bescherming van Syrische vluchtelingen in Turkije, en er daarbij ook voor te zorgen dat het werk van lokale organisaties voldoende gesteund wordt. 
• Concrete actie tegen het toenemende aantal gedwongen deportaties van Syrische vluchtelingen, onder meer via de activering van het EU Global Human Rights Sanctions regime. 
• Strenger toezicht van de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR aan de Turks-Syrische grens en in Turkse centra waar Syrische vluchtelingen worden vastgehouden en onder druk worden gezet om een formulier van “vrijwillige” terugkeer te ondertekenen. Daarnaast moet de EU ook een onafhankelijk onderzoek instellen naar dergelijke praktijken, waarvan het reeds gedocumenteerd werd dat ze ook plaatsvinden in door de EU gefinancierde centra. In afwachting van dergelijk onderzoek dient elke steun aan zo’n centra bevroren te worden. 
• Een grondige “mensenrechtentoets” naar de gevolgen van de EU-Turkije deal, zoals al in 2021 gevraagd werd door het Europees Parlement. 
• Een toename van het aantal hervestigingsplaatsen voor Syrische vluchtelingen die momenteel in Turkije verblijven.