Recht op gezondheid in Oekraïne in gevaar

Op donderdag 24 februari lanceerde Rusland na maandenlange toenemende spanningen met de NAVO een illegale invasie in Oekraïne. Het Russisch geweld heeft al geleid tot honderden burgerdoden, de grootschalige vernietiging van belangrijke infrastructuur en een massale vluchtelingenstroom. 2 miljoen Oekraïners zijn momenteel op de vlucht. Volgens de Verenigde Naties (VN) kan dat cijfer oplopen tot 5 miljoen als het conflict blijft aanhouden. 

De Russische invasie is een grove schending van de soevereiniteit van Oekraïne en een aanfluiting van het internationaal recht. Viva Salud veroordeelt ze in de sterkste bewoordingen. De NGO eist dat Rusland zijn militaire activiteiten in Oekraïne meteen stopzet. Het moet de territoriale integriteit van Oekraïne respecteren.

Het is absoluut cruciaal om solidariteit te tonen met de burgerbevolking in Oekraïne en met de duizenden vredesactivisten in Rusland die zich moedig blijven uitspreken tegen deze misdadige oorlog. Daarom roept Viva Salud op om deel te nemen aan de acties van de Belgische vredesbeweging.

De Russische invasie is een regelrechte ramp voor het recht op gezondheid van de Oekraïense bevolking. De meest kwetsbare groepen zullen de zwaarste gevolgen dragen. In de eerste plaats is er de directe impact van bombardementen en ander militair geweld op de fysieke veiligheid en de mentale gezondheid van de bevolking. Volgens de VN lieten al meer dan 350 burgers het leven en raakten meer dan 750 anderen gewond. 

De Russische bombardementen hebben ook al ernstige schade toegebracht aan essentiële infrastructuur, zoals het elektriciteitsnet, waterleidingen, de gastoevoer en zelfs aan ziekenhuizen. Die brengen de toegang tot de gezondheidszorg sterk in gevaar. Nu al worden niet-dringende zorgen uitgesteld om oorlogsgewonden te helpen en een deel van het zorgpersoneel is op de vlucht geslagen. De gevolgen op de gezondheid van de Oekraïense bevolking zullen zich snel en hard laten voelen. 

Als het conflict nog langer blijft aanhouden, zal de voedselzekerheid bovendien in het gedrang komen. Niet alleen in Oekraïne, maar wereldwijd. Noord-Afrika en het Midden-Oosten importeren bijvoorbeeld meer dan 50% van hun graan en een groot deel van hun tarwe en gerst uit Oekraïne en Rusland. De felle prijsstijgingen van deze landbouwproducten en van gas zijn een drama voor de werkende bevolking overal ter wereld.

De situatie wordt nog prangender omdat de Russische troepen Oekraïne binnenvielen op een moment dat het land het hoofd probeerde te bieden aan een felle piek in de coronabesmettingen. Midden februari gaf 60% van de coronatesten in Oekraïne een positief resultaat. Het aantal besmettingen zal verder de hoogte inschieten en mogelijk wereldwijd het risico vergroten op nieuwe virusvarianten.

Afstand houden, mondmaskers dragen of een quarantaineperiode naleven in oorlogstijden is bijna niet mogelijk. Mensen zitten opeengepakt in schuilkelders of in treinen en een gebrek aan proper water is altijd nefast voor de algemene hygiëne. Oorlogssituaties zijn dus altijd de beste vrienden van een besmettelijke ziekte. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) brak 65% van de besmettelijke ziekten in de jaren 1990 uit in conflictgebied of onder mensen op de vlucht.

Ten slotte ontregelt de oorlog de Oekraïense vaccinatiecampagne tegen Covid-19, terwijl nog maar 35% van de bevolking gevaccineerd is. Andere belangrijke programma’s voor het bevorderen van de volksgezondheid, rond bijvoorbeeld HIV en tuberculose, komen ook in het gedrang.

Hoewel Oekraïne sinds haar toetreding tot de WGO in 1994 heel wat vooruitgang boekte bij het verbeteren van de gezondheid van de Oekraïense bevolking, dreigt die nu in een handomdraai te verdwijnen door het illegale Russische offensief. In tijden van oorlog is er heel duidelijk geen sociale rechtvaardigheid mogelijk. Daarom moet het geweld zo snel mogelijk stoppen.

Als we het recht op gezondheid van de bevolking in Oekraïne willen waarborgen, moet er zo snel mogelijk een einde komen aan de Russische invasie en het geweld. Viva Salud roept onze politieke leiders op om het hoofd koel te houden en geen olie op het vuur te gooien. Militaire steun aan Oekraïne en een verdere expansie van de NAVO dreigen het conflict alleen maar verder aan te zwengelen. Dat is gezien de nucleaire capaciteiten van Rusland en de NAVO-landen een levensgevaarlijke optie.

De enige plek waar dit conflict kan eindigen is aan de onderhandelingstafel. De Belgische regering en de Europese Commissie moeten alles in het werk stellen om de situatie te de-escaleren. We hebben dus een actief vredesbeleid nodig, waarbij de veiligheidsbezorgdheden van alle partijen in het conflict worden gerespecteerd. Enkel zo kunnen we de grote uitdagingen van onze tijd over de grenzen heen aanpakken.