Geen klimaatrechtvaardigheid zonder schuldrechtvaardigheid
De klimaatcrisis en de schuldencrisis zijn twee zijden van dezelfde medaille. Ter gelegenheid van de Global Days of Action for Debt Cancellation en in de aanloop naar de internationale klimaattop in Glasgow (COP26) herinneren honderden organisaties ons eraan dat er geen klimaatrechtvaardigheid is zonder een eerlijke aanpak van de schuldencrisis.
De klimaatcrisis leidt tot extremere weersomstandigheden in heel de wereld
In de afgelopen 50 jaar was er elke dag een orkaan, overstroming of andere klimaatramp. De klimaatcrisis leidt tot frequentere en intensere extreme weersomstandigheden in de hele wereld. Het afgelopen jaar alleen al zagen we desastreuze bosbranden in Algerije, verwoestende orkanen in Vanuatu en verstikkende droogte in Kenia. Ook in België toonden de zware overstromingen deze zomer de gevolgen van de klimaatcrisis. Hierbij kwamen 41 mensen om het leven. De materiële schade is gigantisch. Duizenden huizen zijn verwoest.
Deze klimaatfactuur is al niet evident om te dragen voor welvarende landen zoals België. Voor overheden in lage inkomenslanden is ze vaak ronduit onbetaalbaar. De schuldenlast, die door de coronacrisis verder is toegenomen, verhindert dat overheden hun middelen kunnen besteden aan de wederopbouw en herstel na een klimaatramp. Om de meest dringende kosten te dragen zijn ze daarom vaak aangewezen op leningen. Meestal zijn dit leningen met hoge interesttarieven, waardoor de al hoge schuldenlast nog erger wordt. Tegelijkertijd moeten ze hun bestaande schuld blijven afbetalen. Zo voedt de klimaatcrisis de schuldopbouw in deze landen.
Terwijl de landen die het minst hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis het kwetsbaarst zijn voor klimaatrampen, beperken onhoudbare schuldenbergen het vermogen van landen om te reageren op de klimaatcrisis.
Westerse landen hebben een verantwoordelijkheid in de klimaat- en schuldencrisis
De oorzaken van de klimaatcrisis zijn extreem ongelijk, net als de gevolgen ervan. Een aantal internationale afspraken, zoals de Overeenkomst van Parijs, verplichten daarom financiële bijdragen voor klimaatkwetsbare landen om zich te wapenen tegen de klimaatcrisis. De middelen volgen echter niet. Historische uitstoters, zoals België, komen hun engagementen voor klimaatfinanciering niet na. Bovendien schuiven rijke landen de broodnodige extra financiering voor de schade na klimaatrampen al jaren op de baan.
Tegelijkertijd geven lage-inkomenslanden vijf keer meer uit aan het afbetalen van schulden dan aan de klimaatcrisis. Sommige van deze schulden stammen nog uit de koloniale tijd, of zijn ontstaan omdat deze landen vast zitten in hun rol als grondstoffenleverancier en hiervoor weinig en instabiele inkomsten krijgen. Willen we de klimaatcrisis aanpakken? Dan moeten we ook de onhoudbare en illegitieme schulden annuleren.
Wat doet België? Het federale regeerakkoord uit beloftes voor internationale klimaatfinanciering en schuldkwijtschelding. Op vlak van klimaatfinanciering geeft België het meeste uit in de vorm van giften. Dit is positief, want hiermee legt ze geen druk op de al hoge schuldenlast. Maar de klimaatfinanciering blijft ver onder het vereiste ambitieniveau van een groeipad van 500 miljoen euro klimaatfinanciering per jaar. Ook op vlak van schuldverlichting behoren we niet tot de beste van de klas. Er zijn nog steeds geen middelen vrijgemaakt voor de schuldkwijtschelding van onhoudbare en onrechtmatige schulden.
Hoog tijd om die beloftes in de praktijk te vertalen
Een aantal belangrijke internationale politieke momenten volgen elkaar op. In oktober vonden de Lentevergaderingen van het IMF, de Wereldbank en de G20 plaats. Op 1 november startten de onderhandelingen op de klimaattop in Glasgow. België heeft op deze fora de kans haar verantwoordelijkheid te nemen. We vragen aan België een verhoogd Belgisch engagement voor klimaatfinanciering, en deze te blijven uitgeven als subsidies, zodat de schuldencrisis niet verergert. Bovendien is het tijd voor extra financiering voor de schade veroorzaakt door klimaatrampen, en de onhoudbare en illegitieme schulden van lage- en middeninkomenslanden te annuleren. De boodschap is duidelijk: geen klimaatrechtvaardigheid zonder schuldrechtvaardigheid.
Lees meer
Over de Global Action for Debt Cancellation
Wat kan België doen voor de schuldverlichting van landen in het Globale Zuiden
