Europees migratiebeleid in Sahel werkt niet
De Europese Commissie noemt het Europese migratiebeleid in de Sahel een groot succes. Uit onderzoek van 11.11.11 in Niger blijkt echter dat dit plan niet werkt. Het is contraproductief, bedreigt de ontwikkeling van de regio en brengt het dodental niet naar beneden. Niet alleen in de Middellandse Zee, maar ook in de woestijn. Bovendien wordt dit repressief plan voor een groot deel betaald met geld uit ontwikkelingsprojecten.
Een koerswijziging dringt zich op, iets waar België volop de schouders moet onderzetten.
Begin 2016 besluit de Europese Commissie 2016 om de migratiestroom via Libië naar Spanje en Italië 'aan te pakken'. De Europese Commissie wil daarvoor de grens van Europa virtueel verschuiven. Die moet niet meer aan de Middellandse Zee liggen - waar duizenden verdrinken - maar in Afrika. Alleen, hoe kan dat best?
De oplossing wordt gevonden in de Sahel regio, waar traditioneel veel Afrikanen de doorsteek van de Sahara aanvatten. In 2016 passeerden nog tussen de 120.000 en 150.000 West-Afrikaanse migranten de regio Agadez op hun weg naar Libië en Algerije. Daar ingrijpen zal de migratiestroom zeker tegengaan, aldus Europa. Om dit plan te financieren wordt het Europese Trust Fund opgericht. Daarin storten de Europese landen geld dat gebruikt kan worden voor het verminderen van irreguliere migratie, het versterken van grenscontroles, het ontwikkelen van een Europees asielbeleid en het versterken van legale migratie.
Nieuw onderzoek 11.11.11
Meer dan een jaar later houdt 11.11.11 in een nieuw rapport het plan tegen het licht. 11.11.11 bracht een terreinbezoek aan Agadez en Niamey in maart 2017 en interviewde vijftig migranten in zes verschillende getto's en in het terugkeercentrum van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). We hadden gesprekken met lokale autoriteiten, de Europese en Belgische delegatie in Niamey, IOM, middenveldorganisaties, mensenrechtenorganisaties en journalisten. Daarnaast analyseerden we Europese beleidsdocumenten van de voorbije drie jaar.
Wat is er gekomen van de Europese doelstellingen? Niet veel goeds helaas. De Europese aanpak lijkt zinloos en contraproductief. Bovendien verhindert het de ontwikkeling van de regio en veroorzaakt het waarschijnlijk nog steeds evenveel doden.
Een loodzwaar bilan in 5 punten:
1. Niet minder maar meer migranten
Sinds de invoering van het plan is het aantal migranten allerminst afgenomen. In Italië steeg hun aantal in de eerste helft van 2017 met 23%. In Spanje lag het aantal aankomsten zelfs drie maal hoger: +200%.
2. Duurdere en even dodelijke routes
Wat het plan wel doet is de moeilijkheidsgraad van migratie verhogen. Zo zijn de prijzen van de smokkelaars omhoog gegaan (x3) en zijn de routes gevaarlijker.
Om controles te ontlopen rijden de trucks nu bijvoorbeeld niet meer langs waterpunten in de woestijn maar wel langs woestere gebieden waar ook gewapende bendes actief zijn. De laatste maanden duiken dan ook meer rapporten op over doden in de woestijn.
3. Destabiliserend voor de regio
De manier waarop de EU haar eigen agenda doordrukt werkt ook sterk destabiliserend voor de regio.
Zo bemoeilijkt Europa niet alleen de migratie van mensen die naar Europa willen: slechts 35% van de migranten die via Niger passeren. De andere 65% is grotendeels op zoek naar (landbouw)werk in een ander land. Een traditionele migratie die nu onmogelijk gemaakt wordt. Van de 35% is bovendien minstens 30% effectief op de vlucht voor oorlog of aanverwanten. Ook hen wordt het moeilijker gemaakt.
Door ook deze migratie tegen te houden komt een cruciale overlevingsstrategie voor vele duizenden mensen onder druk. Daarnaast vergroot de eenzijdig repressieve aanpak volgens verschillende rapporten ook het risico op etnische wrijvingen in het gebied, met gevaar voor een wankele vrede.
4. Economische ontwrichting
Voor de bevolking is er ook een economisch gevolg. Te midden van verwoestijning, dalende olieprijzen en een corrupte overheid is de 'migratiebusiness' voor velen het enige alternatief. Naast smokkelaars en transportbedrijven pikken ook lokale restaurants, hotels en handelaars een graantje mee. Ongeveer elke familie telt wel iemand die rechtstreeks of onrechtstreeks afhankelijk is van migratie. Zij zijn nu hun broodwinning ontnomen.
5. Minder geld voor ontwikkelingssamenwerking
Europa blijkt tenslotte een gierige klant voor de realisatie van het Trust Fund.
Ruim 80% van de 2,8 miljard euro die uitgetrokken wordt is geheroriënteerd ontwikkelingsgeld. Dat betekent dat Europa 2,4 miljard euro weg trekt uit bestaande ontwikkelingsprojecten en amper 400 miljoen 'nieuw geld' uittrekt om de doelstellingen te bereiken. En hoewel Europa zich engageerde om met het Trust Fund ook de grondoorzaken van migratie aan te pakken, wijst de praktijk in Niger uit dat een belangrijk aandeel van de middelen naar repressieve maatregelen gaat. Amper 3 van de 14 projecten heeft als doelstelling het versterken van lokale weerbaarheid en het bestrijden van armoede.
Koerswijziging nodig
Er is dringend nood aan een ommekeer in het Europese beleid. Grensbewaking en migratiebeheer zijn legitieme doelstellingen maar mogen niet ten koste gaan van respect voor mensenrechten, ontwikkelingshulp en de mogelijkheid van mensen om te migreren.
11.11.11 schuift twee oplossingen naar voor:
1. Grondoorzaken aanpakken in plaats van symptomen te bestrijden
België moet de verschuiving van ontwikkelingsmiddelen naar grensbewaking aankaarten op het hoogste EU niveau. Te beginnen op de jaarlijkse strategische vergadering van de Raad van Beheer van het Trust Fund op vrijdag 30 juni.
Daarnaast moet België duidelijke red lines opstellen voor de eigen investeringen in het fonds. Wanneer er geen verbetering is in de strategische richting van het fonds moet de uitbetaling van volgende schijven on hold.
2. Veilige en legale migratieroutes
Het is onmogelijk om stappen vooruit te zetten in de samenwerking met Afrikaanse landen zonder rekening te houden met hun legitieme vraag naar meer legale toegangswegen naar Europa.
Dat betekent niet dat Europa de grenzen moet opengooien. Legale migratiekanalen laten dat toe dat migratie op een gestructureerde en beheersbare manier kan gebeuren. Het beste instrument om mensensmokkelaars het gras voor de voeten weg te maaien is te voorzien in legale alternatieven.
Dat betekent:
- Werk maken van een ruimer model voor arbeidsmigratie zowel voor laag-, midden- als hoogopgeleiden
- Een drastische verhoging van hervestiging uit vluchtelingenkampen in de regio
- Een soepele toepassing van humanitaire visa en gezinshereniging voor mensen op de vlucht
- Binnen Europa werk maken van solidariteit en de verplichtingen voor een eerlijke spreiding van de asielzoekers uit Griekenland en Italië
