Eén jaar na scheepsramp Griekenland: niemand gestraft en pushbacks gaan door

Op 14 juni 2023 kwam de Adriana, met naar schatting meer dan 700 mensen aan boord, in de problemen op Griekse wateren toen de motor van het overvolle schip het begaf. Verschillende noodsignalen werden uitgestuurd. Griekse en Europese autoriteiten hadden de boot meer dan 13 uur op de radar, maar grepen niet in. Pas nadat de boot kapseisde, begon de reddingsoperatie. Slechts 104 mensen konden van de verdrinkingsdood worden gered. ​  

Getuigenissen van tientallen overlevenden beschrijven hoe de boot kapseisde nadat de Griekse kustwacht de boot met een touw begon weg te slepen uit Griekse wateren. Reconstructies van internationale onderzoeksinstellingen en media bevestigden de feiten meermaals. “Alles wijst op een poging tot pushback, weg uit Griekse wateren”, zegt 11.11.11-expert Flor Didden. “Dit is niet de eerste keer dat Griekse autoriteiten zich hier schuldig aan maken. In 2022 werd Griekenland al veroordeeld door het Europees Hof voor de Mensenrechten voor een pushback op zee met dodelijke afloop. 

Tot op vandaag werd niemand gestraft voor de feiten. Op 15 juni 2023 werden 9 overlevenden gearresteerd op verdenking van het opzetten van de smokkeloperatie en verantwoordelijkheid voor de dood van de opvarenden. Eind mei 2024 werden ze alle 9 vrijgesproken en later vrijgelaten.  

Parallel startte de Griekse marine rechtbank een voorbereidend onderzoek naar de verantwoordelijkheid van de kustwacht. “Dat onderzoek lijkt echter nauwelijks van de grond te komen, zegt 11.11.11-expert Flor Didden. “Tot vandaag werden geen arrestaties uitgevoerd of agenten geschorst.” De Europese Ombudsman opende op eigen initiatief een onderzoek naar de ramp en de rol van het Europese grensagentschap Frontex. De Ombudsman wees daarbij op ernstige tekortkomingen van het agentschap en pleitte voor hervormingen en een terugtrekking uit landen die de mensenrechten systematisch schenden.  

Intussen gaan de pushbacks in Griekenland onverminderd voort. 11.11.11 telde in 2023 meer dan 26.000 pushbacks door de Griekse autoriteiten. Tijdens de eerste maanden van 2024 (januari-mei) werden 5.321 pushbacks op zee gedocumenteerd. Frontex, dat massaal aanwezig is in Griekenland gaat daarbij niet vrijuit. In mei dit jaar brachten Duitse media het agentschap opnieuw in verband met gewelddadige pushbacks. Frontex startte een intern onderzoek.  

Organisaties en mensen die de schendingen documenteren worden steeds meer geïntimideerd en vervolgd door de Griekse overheid. Eind mei werd een aanhoudingsbevel uitgevaardigd tegen de oprichter van Aegean Boat Report (ABR), Tommy Olsen. ABR is een van de weinig organisaties die pushbacks in kaart brengt. De VN-Rapporteur over mensenrechtenverdedigers uitte bezorgdheden over de ‘arbitraire’ gang van zaken.  

11.11.11 wil dat de EU een lijn trekt en een duidelijk signaal geeft aan de Griekse regering.

“Landen die systematisch fundamentele mensenrechten schenden en mensenrechtenverdedigers vervolgen mogen niet langer vrij uitgaan”, benadrukt 11.11.11-expert Flor Didden. “De Griekse overheid krijgt volop ondersteuning vanuit de EU voor grensbewaking. Dergelijke samenwerking is in de huidige context niet meer te verantwoorden. De Frontex-richtlijn stelt duidelijk dat activiteiten geschorst moeten worden wanneer er sprake is van schendingen van de grondrechten of de internationale verplichtingen.”