De strijd voor levensbelangrijk water in Guatemala

20% van de bevolking is afhankelijk van water dat niet voldoende beschermd is tegen vervuiling. Rond de eeuwwisseling was diarree, veroorzaakt door vervuild water, de tweede doodsoorzaak in het land, na infecties van de luchtwegen. Het veroorzaakte maar liefst 43% van de kindersterfte.

En de situatie is er op geen enkele aanwijsbare manier op vooruit gegaan. Sterker nog, het aantal mensen dat in extreme armoede leeft, steeg nog de laatste jaren.

Oorzaken van vervuiling

Rivieren over het hele land zijn vervuild, net als het Atitlán-meer, een natuurwonder en belangrijke toeristische trekpleister. Volgens het ministerie voor Milieu en Natuurlijke Rijkdommen is 40% van het water in het land tot op zekere hoogte vervuild.

Oorzaken zijn een gebrek aan investeringen door de staat, onbelemmerde mijnbouw en monocultuur en een algemeen klimaat van straffeloosheid wat betreft vervuilende activiteiten.

Een ander probleem is dat lokale mensen niet goed geïnformeerd zijn. Zij hebben de gewoonte om afval en afvalwater in de rivieren te gooien. "Wij, de inheemse bevolking, hebben de krachten gebundeld om tot oplossingen te komen. Van het herbebossen van gebieden tot het beschermen van waterbronnen. Ook leren we kinderen hoe ze het water moeten beschermen," zegt Marta Escalante, van de Permanente Raad ter Bescherming van het Land.

Voor een nieuwe waterwet

Escalante en Vicente vertegenwoordigden hun gemeenschappen op een samenkomst van de Campagne voor Water, die ondersteund wordt door SERJUS, een lokale ngo en partner van Broederlijk Delen.

Met behulp van de juridische expertise van SERJUS ijvert de campagne voor een nieuwe nationale waterwet. De regering is momenteel bezig haar eigen wet erdoor te duwen, die al meer dan tien jaar in de maak is en die de watervoorziening verder wil overdragen in private handen.

"Samen zijn we met een initiatief gestart dat uitgaat van mensen en dat ernaar streeft om ons water en onze natuurlijke hulpbronnen te beschermen", zei Victor Lopez, vertegenwoordiger van de Water Vereniging.

Verzet is gevaarlijk

Gelijkaardige problemen als die van Guatemala teisteren heel Midden-Amerika. Mensen die zich verzetten tegen vervuilende activiteiten zoals mijnbouw en monocultuur lopen bovendien grote risico's.

Het is een van de gevaarlijkste regio's ter wereld voor milieubeschermers. Volgens de Britse ngo Global Witness is de oorzaak hiervan de 'industrie'. Met de mijnbouw als meest problematische sector, hoewel ook "agribusiness, stuwdammen en houtkap belangrijke drijvers zijn voor geweld". Economische belangen primeren over de gezondheid van de bevolking.

Ongegronde beschuldigingen

De regering in Guatemala heeft te kennen gegeven dat elke gemeenschap die zich openlijk verzet tegen mijnbouw beschouwd kan worden als "bedreiging voor de nationale veiligheid". De politie reageert snel en met geweld op protesten.

Geregeld worden deelnemers aan protesten opgepakt en gevangen gezet op basis van ongefundeerde aantijgingen. Gemeenschappen die vertegenwoordigers van mijnbouwbedrijven hebben vastgehouden om hun zaak bij hen te kunnen bepleiten, werden schuldig bevonden aan kidnapping.