Congolese miljoenenstad Goma omsingeld door rebellen “een luchtbrug, evacuaties en dringende acties nodig”
Met zijn vingers gevormd als een pistool tegen zijn hoofd, hand over de mond en de opvallende boodschap 'Stop de genocide', zette Romelu Lukaku recent het escalerende conflict in het oosten van Congo in de schijnwerpers. Sindsdien escaleerde het naar een bijzonder kritieke situatie nu M23 rebellen Goma omsingeld hebben en de miljoenenstad werd afgesneden van de buitenwereld. 11.11.11 roept op tot ingrijpende maatregelen: een luchtbrug, evacuaties dringende actie van de VN-veiligheidsraad.
Afgelopen weken escaleerde het conflict in het oosten van de Democratische Republiek Congo (DRC) zienderogen. Na hevige gevechten hebben M23-rebellen de Oost-Congolese miljoenenstad Goma volledig omsingeld. Dit nieuwe offensief startte drie weken geleden. In 2023 legde het VN expertenrapport al bloot hoe Rwanda de M23 ondersteunt. De snelheid van het M23-offensief wordt dan ook mede toegeschreven aan recente versterkingen en modern oorlogsmaterieel uit Rwanda. Er vielen al meerdere zwaargewonden bij bominslagen rond de stad. De geplaatste moderne installatie voor lucht-grondraketten nabij Goma heeft het militaire tij gekeerd, waardoor de rebellen nu het luchtruim domineren. Dit bemoeilijkt tegenacties van het Congolese leger en de VN-vredesmacht, terwijl ontheemden in de bezette zone niet bereikbaar zijn voor hulpverleners en voedseltoevoer. Alleen in de afgelopen weken zijn 250.000 Congolezen uit Noord-Kivu en Ituri op de vlucht geslagen. In totaal zijn al tien miljoen Congolezen ontheemd, waarvan zeven miljoen intern.
EU gooit olie op het vuur
De opgelopen spanningen zijn niet enkel voelbaar in Oost-Congo zelf, maar domineerde ook de Algemene Vergadering van regeringsleiders van de Afrikaanse Unie. Op zaterdag 17 februari ontstond er een felle discussie tussen Congolees president Felix Tshisekedi en Rwandese tegenhanger Paul Kagame over de aanhoudende onveiligheid in Oost-Congo. Het overleg tussen de twee moest leiden tot een akkoord, maar escaleerde al snel tot een scheldpartij. Tot een constructieve vooruitgang kwam het niet en de leiders gingen zonder verdere publieke mededeling uiteen, hoewel het escalerende conflict slachtoffers blijft opeisen.
Enkele dagen na deze impasse tekent de EU een intentieverklaring “voor een betere samenwerking inzake de handel van kritieke grondstoffen” met Rwanda. Dat terwijl vele Congolezen de Rwandese overheid net beschuldigen van het roven van hun natuurlijke rijkdommen, en de EU zelf in juli van vorig jaar nog scherp de betrokkenheid van Rwanda in het conflict in Oost-Congo veroordeelde. Een beslissing van de EU die nefaste gevolgen heeft voor de al zeer moeizaam lopende vredesgesprekken en olie op het vuur kan gooien. Het verzekeren van de Europese handelsbelangen en toevoer van grondstoffen krijgt zo voorrang op het verzekeren van de veiligheid van burgers. Een diplomatieke blunder van formaat. Ook intern doet de samenwerking stof opwaaien. De EU-vertegenwoordiging in Kinshasa en een aantal lidstaten, waaronder België, probeerden tevergeefs de ondertekening tegen te houden. Eerder al kreeg de EU kritiek wanneer zij een ondersteuning van 20 miljoen euro goedkeurde voor een operatie van het Rwandese leger in Mozambique.
Congolezen massaal op straat
De vijandigheid tussen Rwanda en Congo sijpelt door in het eisenpakket van actievoerders. Ze willen dat Congo zich terugtrekt uit de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC), zijn grenzen met Rwanda sluit en de diplomatieke betrekkingen verbreekt met diens vermoedelijke bondgenoten. Maar de woede gaat breder, in verschillende steden was er een duidelijk anti-Westers sentiment aanwezig.
Duizenden Congolezen komen massaal op straat om een doorbraak te eisen. Vooral in de steden Goma en Bukavu dragen demonstranten, gekleed in het zwart, spandoeken met boodschappen als 'être silencieux, c’est être complice'.
Noodzaak van internationale actie blijft acuut
Terwijl de EU en westerse grootmachten de situatie bemoeilijken, klinkt de roep om internationale actie steeds luider. Samen met de Congolese overheid riep de VN op tot de mobilisatie van 2,6 miljard dollar voor hun humanitair responsplan van 2024 om tegemoet te komen aan de vele en groeiende noden.
In 2023 werd het responsplan met de vraag voor 2,25 miljard dollar slechts voor 40% gefinancierd. Dit maakt van het conflict in Congo een van de meest onder gefinancierde crises wereldwijd. Gecoördineerde en snelle internationale reactie kunnen een wereld van verschil maken.
Deze kritieke situatie vereist verder meer ingrijpende maatregelen: een luchtbrug om humanitaire hulp te leveren, evacuaties, dringende actie van de VN Veiligheidsraad, een staakt-het-vuren. In geen geval kan de Europese Unie in deze context verder gaan met haar grondstoffendeal met Rwanda. De Congolese bevolking eist vrede en perspectief, het is aan de internationale gemeenschap om die boodschap te versterken.
