5 vragen over de vergeten oorlog in Oost-Congo
Aan de oorlog in Oost-Congo lijkt maar geen einde te komen. Rebellengroeperingen zoals de M23 hebben in de afgelopen drie decennia al miljoenen doden op hun geweten. En alleen al dit jaar sloegen ongeveer 300.000 mensen op de vlucht. “Helaas is het verschil tussen de humanitaire noden en de actie van de internationale gemeenschap heel groot”, concludeert Eva Demaré, mensenrechtenexpert bij 11.11.11. Wij schotelden haar vijf vragen voor over dit vergeten conflict.
13 Dec 2022
5 minuten
Hoe is de oorlog in Oost-Congo ontstaan?
De oorlog die zich vandaag in Oost-Congo afspeelt, is zowel een militair als een humanitair fiasco. Er zijn meer dan honderd rebellengroepen actief in de regio, die in de afgelopen drie decennia al voor miljoenen doden hebben gezorgd. Daarbij gebruiken ze ook seksueel geweld als oorlogswapen tegen de bevolking.
Een aantal gebeurtenissen in de geschiedenis hebben geleid tot het conflict van vandaag. Eén daarvan is de moord op Patrice Lumumba in 1961. Hij was een belangrijk figuur en leider in de onafhankelijkheidsstrijd van Congo. Na de onafhankelijkheid is hij Eerste Minister geworden en in die functie heeft hij tegen heel wat schenen geschopt, niet in het minst tegen die van België en heel wat internationale spelers. De moord op Lumumba heeft de deur opengezet tot het gewelddadige en corrupte beleid van Mobutu, die dan voor de komende 32 jaar als president heeft geregeerd. Het zijn de Westerse spelers, zoals de Verenigde Staten, Frankrijk en België, die in de eerste plaats achter die keuze stonden. Ze dachten dat hij dichter bij hun waarden aansloot. Maar uiteindelijk was Mobutu een soort ongeleid projectiel dat vooral aan zelfverrijking deed.
Later was er ook nog de Rwandese genocide in 1994. Dat etnisch en politiek conflict heeft zich verplaatst naar Congolees grondgebied en heeft uiteindelijk gezorgd voor twee grote burgeroorlogen. Die instabiliteit voel je vandaag nog altijd.
Waarom is dit een regionaal en zelfs internationaal conflict?
Er wordt vaak gesproken over een Congolese oorlog, maar in realiteit is dit een regionaal conflict en eigenlijk zelfs een internationaal probleem. Ten eerste is Congo heel rijk in grondstoffen, waardoor verschillende landen belangen hebben in het conflict. Denk maar aan landen die importeur of exporteur zijn van mineralen en grondstoffen, zoals diamant, kobalt en coltan. We bezitten allemaal een gsm, computer of andere elektronica waarin deze grondstoffen zitten. Op die manier zijn we rechtstreeks verbonden met de oorlog in Oost-Congo en financieren we die eigenlijk ook mee.
Daarnaast is er ook een grote internationale militaire aanwezigheid in Congo via de MONUSCO, de VN-vredesmissie. Verschillende Europese landen, ook België, de Verenigde Staten en andere Westerse landen zitten in de vredesmissie die de taak heeft om de burgerbevolking te beschermen en de aanvallen te stoppen.
Maar daar slagen ze niet in, waardoor de frustratie van de Congolese bevolking groot is. Het is de rol van de internationale gemeenschap om de MONUSCO te herdenken.
Bovendien zijn ook buurlanden militair aanwezig in Congo. De M23 bijvoorbeeld, de grootste rebellengroep daar, wordt ondersteund door buurland Rwanda. Ze hebben al voor heel veel geweld en regionale conflicten gezorgd. Mensen slaan ook massaal op de vlucht voor dit geweld. Alleen al dit jaar hebben ongeveer 300.000 mensen zich verplaatst. En waar gaan zij naartoe? Over de grenzen heen naar de buurlanden. Zo komt er een enorme druk te staan op die landen en op de vluchtelingenkampen daar. Het is een oorlog die over grenzen heengaat.
Wat zijn de gevolgen voor de bevolking?
De gevolgen voor de bevolking zijn heel groot. Alleen nog maar in begin december zijn er 130 burgers vermoord in Kishishe en Bambo (Oost-Congo), waaronder ook vrouwen en kinderen.
Rebellengroeperingen zoals M23 dragen hier de verantwoordelijkheid en veroorzaken heel veel pijn en leed in de regio.
En dit is jammer genoeg geen uitzondering. De afgelopen maanden zijn er verschillende aanvallen geweest waardoor mensen massaal op de vlucht sloegen. De humanitaire noden zijn heel groot en vermeerderen alleen maar. Mensen zijn echt moe van een conflict dat al decennialang aan de gang is en voor onveiligheid blijft zorgen. Hoe kan je denken aan basisrechten, zoals toegang tot onderwijs of gezondheidszorg, wanneer je in een oorlogscontext woont? De bevolking heeft het echt heel zwaar.
Waarom is dit een vergeten oorlog?
Omdat het verschil tussen de noden en de internationale actie heel groot is. De humanitaire noden nemen toe, maar we schieten tekort op zoveel vlakken. Het VN-vluchtelingenprogramma bijvoorbeeld is maar voor 20% gefinancierd, wat dit een van de meest ondergefinancierde programma’s ter wereld maakt.
De bevolking vraagt echt om meer internationale aandacht. Ze eisen dat de internationale gemeenschap hun verantwoordelijkheid opneemt en hen bijstaat in de humanitaire noden en de vredesonderhandelingen. Zij zien ook dat er anders gereageerd wordt dan bijvoorbeeld op de Russische inval in Oekraïne. Toen ging de internationale gemeenschap zich massaal mobiliseren. Maar voor de oorlog in hun land is er totaal geen aandacht.
Wat doet 11.11.11 in de regio?
We hebben partners in de hele regio van de Grote Meren, dus in Congo, Burundi en Rwanda, en gaan vooral hen ondersteunen. Het zijn fantastische mensen en organisaties die zich inzetten voor mensenrechten en de bevordering van de democratie. We zijn er om hen te ondersteunen waar nodig, maar ook om te luisteren naar en te leren van hun expertise en hun noden. Die eisen nemen we mee naar de beleidsmakers in België en Europa om hun conflict op de agenda te houden.
Er is in het bijzonder een rol weggelegd in het conflict voor vrouwen. Momenteel worden die ondergerepresenteerd op verschillende vlakken: in de politiek, in de militaire sector en zelfs in het middenveld. We hebben echt meer vrouwen nodig aan de onderhandelingstafel om tot een duurzame vrede te komen. Ook dat is iets waar onze partners zich elke dag voor inzetten. Vrouwen zijn één van de sleutels tot het bekomen van meer stabiliteit.
Dat we ons inzetten voor mensenrechten wereldwijd is trouwens in ieders belang. Je weet nooit of we ooit zelf in een situatie terechtkomen van onveiligheid of oorlog. Het is belangrijk dat we volop gaan voor internationale solidariteit.
