Noura na de val van Assad: “We willen gewoon dat hij ter verantwoording wordt geroepen.”
16 Dec 2024
8 minuten
Na de val van Assad voelen Syriërs over de hele wereld vreugde, verdriet en een diep gevoel van onzekerheid. Want wat nu? Noura Melhem (33), een Syrische activiste, deelt haar ervaringen over de ineenstorting van het regime, haar leven tijdens de revolutie, en haar geheime inspanningen om Syrische jongeren te ondersteunen via 11.11.11-partner Basmeh & Zeitooneh.
Hoe voel je je op dit moment?
Noura: “Het voelt alsof ik dolgelukkig ben, maar op een pijnlijke manier. Voor het eerst in jaren voel ik me fysiek veilig, maar die veiligheid gaat gepaard met een diep gevoel van verdriet. Tot voor kort was er geen ruimte om het trauma te verwerken. Elk moment van mijn leven draaide om overleven. Tijdens de revolutie bleef ik in Syrië, zelfs toen zoveel anderen moesten vluchten. Ik geef niemand de schuld die vertrok. We deden allemaal wat nodig was om te overleven.”
“In die jaren bleef ik mezelf vertellen: ‘Je mag nu niet instorten.’ Niet alleen voor mezelf, maar voor elke Syriër die bijdroeg aan de revolutie — of het nu ging om brood smokkelen naar belegerde gebieden, bloed van de straten vegen, of gewonden helpen. Overleven betekende de pijn onderdrukken. Nu, hier in België, kan ik die herinneringen eindelijk onder ogen zien.”
Had je ooit verwacht dat het regime van Assad zou vallen, na jaren van revolutie?
“Er was altijd een deel van mij dat erop hoopte, maar het voelde onmogelijk. Toen Aleppo zo snel viel, was dat schokkend. Aleppo is het economische hart van Syrië, een stad van groot belang. Toen het in slechts vijf uur werd ingenomen, was het duidelijk dat er iets aan het veranderen was. Ik begon te geloven dat Assads macht verslapte, maar mijn ouders en de oudere generatie dachten dat hij de rebellen en protesteerders zou omsingelen en allemaal zou doden in Aleppo.”
“Maar toen namen ze Hama in en daarna Homs, vlak naast de hoofdstad Damascus. Ik zocht contact met mijn Syrische vrienden, we discussieerden de hele nacht, en we dachten: “Dit gebeurt toch niet echt?”. Pas op het allerlaatste moment durfden we te geloven dat hij echt weg zou zijn. De man die verantwoordelijk is voor honderdduizenden doden en miljoenen mensen op de vlucht dwong, was weg — het was een droom die we nooit dachten mee te maken.”
Hoe was je leven in Syrië voordat de revolutie begon?
“Ik groeide op in Damascus, in de wijk Barzeh. Het was een diverse plek waar moslims, christenen, Koerden, Assyriërs en joodse Syriërs zij aan zij leefden. Mijn ouders waren ruimdenkend en moedigden ons aan om cultuur, kunst en kennis te verkennen. Ze namen ons mee naar bibliotheken, bioscopen, theaters en concerten. We hadden een jeugd waarvan elk kind in Syrië zou dromen.”
“Maar we leefden ook constant in angst. Mijn familie behoorde tot de alawieten, dezelfde geloofsgemeenschap als het regerende regime, maar we waren tegen de overheid. Dit maakte ons buitenstaanders in onze eigen gemeenschap. Toen ik 14 was, werd mijn broer gearresteerd omdat hij poëzie schreef tegen het regime. Ze zaten al achter hem aan omdat hij lezingen gaf over vrouwenrechten, mensenrechten, vrijheid van meningsuiting en het mobiliseren van mensen.”
“Uiteindelijk sloten ze mijn broer en zijn vrienden op in de Sidnaya-gevangenis en veroordeelden hem tot 10 jaar. In 2011 lieten ze hem vrij omdat ze plaats moesten maken voor nieuwe gevangenen van de revolutie. Maar in plaats van te vluchten nam hij deel aan de revolutie, want het was alles waar hij al zolang op hoopte. Tot hij in 2014 echt moest vluchten omdat zijn vrouw werd gearresteerd, enkel omdat ze met hem – een opstandeling van het regime – getrouwd was.”
Hoe was het om deel te nemen aan de revolutie in Syrië?
“Ik krijg kippenvel elke keer als ik eraan terugdenk. Het was echt gevaarlijk, maar het waren ook de mooiste dagen van mijn leven. Alles gebeurde in het geheim, met codetaal en veilige ontmoetingspunten. In een bepaald café planden we de protesten tot in detail: waar het volgende protest zou zijn, wie zou filmen, hoe we de video’s langs de controleposten zouden smokkelen, hoe we zouden ontsnappen als het misging, hoe we mensen konden helpen en gewonden konden afvoeren.”
“We schreven liedjes en organiseerden vreedzame demonstraties met kaarsen en rozen om de wereld te laten zien dat we vredesgezind waren, zonder wapens of geweld. Ik vond mezelf daar, met mensen die ik niet kende, maar die ik volledig vertrouwde omdat ze bij de revolutie hoorden.”
“We verloren zoveel mensen onderweg, maar we voelden ons verenigd — verschillende geloofsgemeenschappen samen protesterend voor een vrij Syrië. Zo ging het tot 2014, toen het regime begon met zware bombardementen en chemische aanvallen. Vanaf dat moment richtten we ons meer op het helpen van de gewonden. We volgden EHBO-trainingen en startten veldhospitalen. Alles in het geheim, want als je hiermee betrapt werd, had het regime het recht om je dood te schieten. Het was overweldigend, we waren zo jong, maar we hielden van wat we deden.”
Wat leidde ertoe dat je Syrië verliet en naar Libanon ging?
“Ik werd constant bedreigd. Protesteren en mensen helpen kon leiden tot levenslange gevangenisstraffen. Veel van mijn vrienden werden gearresteerd en in gevangenissen gemarteld totdat ze de namen van andere activisten prijsgaven. De cirkel sloot zich om mij heen. Een vriend die werd vrijgelaten, vertelde me dat mijn naam was genoemd tijdens verhoren en dat ik moest vluchten. Ik wist dat ik geen keuze had — blijven betekende zeker arrestatie of erger.”
“Mijn partner en ik vluchtten naar Libanon, maar het leven daar was verre van gemakkelijk. Syriërs werden met wantrouwen behandeld en we hadden dagelijks te maken met discriminatie. Toch bleven we andere Syriërs helpen. Ik begon met het werken in vluchtelingenkampen en hielp mee met het voorzien in basisbehoeften, zoals voedselpakketten, medische hulp en onderdak.”
Hoe ben je uiteindelijk bij Basmeh & Zeitooneh terechtgekomen?
“Na twee jaar zag ik dat mensen afhankelijk werden van hulp, en ik realiseerde me dat we hen meer moesten versterken, vooral de jongeren. Ik ben vóór de burgeroorlog geboren en had nog sociale activiteiten, maar zij zijn tijdens de oorlog geboren en kennen niets anders.”
“In 2020 begon ik bij Basmeh & Zeitooneh te werken en richt me op het versterken van Syrische jongeren. Ik leer hen vaardigheden voor hun toekomst, zoals cv’s schrijven, solliciteren voor beurzen en opkomen voor hun rechten.”
Hoe was het om bij Basmeh & Zeitooneh te werken onder het Assad-regime?
“Werken in Syrië vereiste extreme voorzichtigheid. Alles moest in het geheim gebeuren. We gebruikten codewoorden voor alles, want woorden zoals ‘donatie’ of ‘humanitaire hulp’ waren verboden.”
“We communiceerden via versleutelde apps, verwijderden berichten regelmatig en noemden nooit de namen van organisaties. Zelfs ‘Basmeh & Zeitooneh’ uitspreken kon iemand in gevaar brengen. De helft van mijn werkdag besteedde ik aan het veilig formuleren van berichten, zodat mijn collega’s en de mensen die we hielpen niet zouden worden gearresteerd. De geheimhouding was vermoeiend, maar noodzakelijk om mensen veilig te houden.”
Wat is de situatie nu in Syrië, en hoe voelen mensen zich over de recente gebeurtenissen?
“De situatie is een complexe mix van emoties. Ik noem Syriërs graag mensen die van het leven houden. Overdag ervaren mensen een nieuw gevoel van vrijheid. Ze zeggen woorden die ooit verboden waren, zwaaien met de revolutionaire vlag en uiten openlijk hun gedachten. Maar ‘s nachts zijn er bombardementen door Israël en blijft de angst aanwezig.”
Wat zijn de grootste uitdagingen voor Syriërs vandaag?
“Voor veel Syriërs is de grootste uitdaging om opnieuw te ontdekken wie ze zijn. Ze hebben hun hele leven in angst en onderdrukking geleefd. Nu er een hoop op vrijheid is, vragen ze zich af: ‘Wie ben ik zonder de angst? Wat vind ik leuk? Wat doe ik in mijn vrije tijd?’”
“Het is alsof ze opnieuw worden geboren, maar ze zijn niet meer zo jong — ze moeten alles inhalen wat ze hebben gemist. Ik ben bang voor hen, omdat ze zoveel dromen hebben maar niet weten waar te beginnen. We moeten hen ondersteunen, hen de middelen geven om hun identiteit, hun gemeenschappen en hun land weer op te bouwen.”
Hoe ondersteunt Basmeh & Zeitooneh hen?
“Het team van Basmeh & Zeitooneh in Syrië praat met mensen ter plaatse en neemt ideeën van hen mee om onze projecten vorm te geven. Het project waar ik aan werk, leert jongeren om op te komen voor hun rechten via sociale media. Maar nu hebben jongeren misschien andere noodzaken dan vroeger onder het regime. Ze zijn vrij en hebben andere prioriteiten, zoals politieke empowerment, burgerschap, werk en bestuur. We werken nauw samen met jongeren om te vragen wat zij willen veranderen. Dit is een cruciaal moment. We moeten hen nu versterken.”
Wat betekent een vrij Syrië voor jou?
“Een vrij Syrië is een plek waar iedereen zich zonder angst kan uiten — of het nu gaat om hun etniciteit, seksuele geaardheid of overtuigingen. En vooral waar echte zelfbeschikking heerst. Al meer dan 50 jaar worden we vrijheden ontzegd. We hebben geen vrije verkiezingen gehad. We zijn geregeerd door geweld, door buitenlandse machten, door angst.”
“Ik wil dat Syriërs hun eigen leiders kunnen kiezen. Als ze een bepaald soort regering willen, laat dat dan hun keuze zijn, niet iets dat wordt opgelegd door Rusland, de VS of Iran. Een vrij Syrië is een plek waar mensen eindelijk een stem hebben, en die stem wordt gerespecteerd.”
Wat is jouw boodschap aan de internationale gemeenschap?
“Roep de daders ter verantwoording. De wereld keek toe terwijl ons volk leed, en Assad en zijn handlangers gingen ongestraft door met hun misdaden. We hebben gerechtigheid nodig voor de honderdduizenden doden, voor de verscheurde families, voor de vernietigde levens.”
“En daarnaast: laat Syriërs hun eigen toekomst bepalen. Laat ons gewoon zijn. Laat ons Syrië op onze eigen manier herbouwen, met onze eigen hoop en dromen.”
Doe een gift voor 11.11.11 en steun zo ook Basmeh & Zeitooneh
11.11.11 werkt al vele jaren nauw samen met verschillende Syrische organisaties die actief zijn doorheen het land. Zoals Basmeh & Zeitooneh, een Syrische organisatie die opgericht werd voor én door Syriërs op de vlucht. Ze bieden noodhulp, onderwijs, beroepsopleidingen en versterken mensen op de vlucht om actief bij te dragen aan hun gemeenschappen.
Na de val van het Assad-regime zal Basmeh & Zeitooneh zich verder toeleggen op het versterken van de lokale bevolking en initiatieven. Samen met hen halen we alles uit de kast voor menselijke waardigheid en vrijheid. Dankzij jouw gift bouwen we verder aan een rechtvaardig Syrië.
