Oost-Congo: hoe is de situatie nu?

De M23-rebellen hebben om humanitaire redenen een eenzijdig staakt-het-vuren afgekondigd in Goma. Een week nadat ze de Oost-Congolese stad hebben ingenomen, wordt het tekort aan voedsel, water en veiligheid steeds groter. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen? Hoe is de humanitaire situatie? En wat met de veiligheid van journalisten en activisten? 11.11.11-Congo-expert Eva Demaré legt uit.   

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van de situatie in en rond Goma?  

“De ontwikkelingen in en rond Goma zijn uiterst zorgwekkend. Volgens eerste cijfers van de Verenigde Naties zijn er afgelopen week minstens 700 mensen gedood en raakten 2.800 mensen gewond. Sommige lichamen lagen nog dagen op straat.”  

“Het VN-Mensenrechtenbureau heeft ook executies van minstens 12 mensen door M23-rebellen gedocumenteerd. Daarnaast worden Congolese troepen ook beschuldigd van seksueel geweld, met meldingen van verkrachtingen van vrouwen in Zuid-Kivu. Verder melden ze ook dat burgers door M23 worden gedwongen tot dienstplicht en dwangarbeid.” 

Wat weten we over de humanitaire situatie in het gebied?

“De M23-rebellen hebben vanaf vandaag een staakt-het-vuren afgekondigd om ‘humanitaire redenen’ en verklaarden dat ze geen inname van Bukavu willen doen, maar het is onduidelijk of dat echt de reden is. Zo deden ze vorig jaar nog een communicatie dat ze Goma niet gingen binnenvallen. Het is ook onduidelijk of de betrokken partijen zich effectief aan een staakt-het-vuren zullen houden.”  

Feit is wel dat de humanitaire situatie dramatisch is. Goma is grotendeels afgesloten van de buitenwereld en de tekorten aan water, voedsel en medische zorg stapelen zich op. Ook elektriciteit en internet zijn afgesloten. Vluchtelingen blijven toestromen (in Oost-Congo zouden zeker 700.000 mensen op de vlucht zijn) en de bevolking leeft in complete angst. Hoewel er in bepaalde delen van de stad opnieuw wat beweging is, blijft het gebied zeer onveilig.”

“Die onveiligheid en massale ontheemding vormt ook een grote dreiging voor de volksgezondheid. Ziektes en epidemieën hebben de afgelopen dertig jaar die de oorlog woedt al duizenden levens geëist, en dat zal nu niet anders zijn.”  

“Specifiek voor vrouwen en kinderen is de situatie ook uiterst zorgwekkend. De Verenigde Naties schat dat er momenteel 20.000 zwangere vrouwen zijn, waarvan 15% risico loopt op ernstige complicaties. Meer dan 2.000 vrouwen lopen ook een verhoogd risico op seksueel geweld en seksueel overdraagbare aandoeningen. Het geweld zal ook een grote impact hebben op kinderen. Die lopen het risico om gerekruteerd te worden als kindsoldaat en op verhoogde sterfte door de verslechterde levensomstandigheden.”

“De humanitaire organisaties die nog aanwezig zijn, kunnen door een gebrek aan communicatie en basismiddelen, nog amper bescherming bieden aan de kwetsbare bevolking en de vele vluchtelingen. Als de internationale gemeenschap niet snel ingrijpt, zal de situatie volledig ontsporen.”

Hoe zit het met de veiligheid van journalisten en mensenrechtenverdedigers?

"Lokale journalisten uiten hun vrees voor intimidatie. Ze worden bedreigd door zowel de rebellen als de Congolese regering wanneer ze niet meegaan in hun tegenstrijdige discours of propaganda."  

"Zo is er een reëel risico dat journalisten door M23 ten onrechte worden gelinkt aan de FDLR, een door Rwanda als genocidaal bestempelde militie."  

"De Congolese regering bedreigt dan weer elke journalist die een persconferentie van M23 bijwoont met de doodstraf. Daarnaast heeft de Congolese mediaregulator de licentie van Al Jazeera voor 90 dagen geschorst omdat ze een interview met een M23-leider hebben uitgezonden. Bosembe, de baas van de mediaregulator, waarschuwde ook dat alle media die berichten over de situatie in Goma, gesloten zullen worden."

"Ook voor mensenrechtenverdedigers is het er heel gevaarlijk. Velen van hen hebben zich in het verleden kritisch uitgelaten over de betrokken partijen in het conflict en lopen nu het grootste risico op intimidatie, extreem geweld of zelfs moord."  

"Onze Congolese partnerorganisaties leven in grote onzekerheid en angst. Om veiligheidsredenen communiceren we niet over hen of hun namen. Dit toont hoe gevaarlijk het werk van activisten en hulporganisaties in de regio is." 

Wij de Belgische regering op om een voortrekkersrol te spelen binnen de Europese Unie en de Verenigde Naties. Concreet vragen we: 

• Veilige corridors instellen voor de evacuatie van kwetsbare vluchtelingen en burgers, alsook voor humanitaire organisaties om voedsel, water, medicijnen en andere essentiële hulp te leveren aan de bevolking in de bezette gebieden, beschermd door VN-vredestroepen. 
• Strikte bescherming van vluchtelingenkampen en andere verzamelpunten tegen aanvallen door gewapende groepen.    
• Bescherming van mensenrechtenactivisten, journalisten en de burgerbevolking. Heropenen van de lijnen tussen hen en de buitenwereld.    
• Een onmiddellijk staakt-het-vuren tussen het Congolese leger, M23-rebellen en andere gewapende groepen, ondersteund door VN-waarnemers op de grond.    
• Concrete sancties ten aanzien van Rwanda waaronder een stopzetting van het EU-Rwanda-akkoord over de handel in kritieke mineralen, en een einde van de militaire samenwerking met Rwanda via de European Peace Facility
• De aanstelling van een apart mandaat door de VN Mensenrechtenraad om oorlogsmisdaden en ernstige mensenrechtenschendingen door alle partijen in het Oost-Congo te onderzoeken en een dringende actualisering van de EU sanctielijst tegen plegers van ernstige mensenrechtenschendingen.