‘We creëren voor vrouwen de ruimte om zelf te beslissen’

Maar is dat zo? Hoe kan je als hulpverlener vrouwen ondersteunen bij hun beslissing? Ik sprak erover met Lut Daniëls, directrice van abortuscentrum Luna Gent.

Luna Gent bevindt zich in een statig gebouw, midden in Gent. Het onthaal biedt een mooi zicht op de binnentuin. De sfeer is verrassend huiselijk. Het abortuscentrum voelt helemaal niet als een ziekenhuis of de wachtkamer van je huisarts. Terwijl ik op de directrice wacht, passeert een vrouw, even later een koppel, telkens in zichzelf gekeerd. De enige indicatie dat hier moeilijke beslissingen genomen worden.

Mijn gesprekspartner blijkt een en al openheid te zijn. Met veel animo leidt ze me rond. Wanneer ik opmerk dat het abortuscentrum heel huiselijk aandoet, reageert ze tevreden.

Daniëls: “Dat is net wat we willen bereiken! De meeste mensen willen hier niet zijn. We proberen hen daarom op hun gemak te stellen. We zitten ook bewust in een appartementsgebouw met een ruime hal. Als je hier binnenkomt, lijkt het voor de buitenwereld alsof je een vriend of familielid bezoekt.”

Discretie verzekerd dus. En die warme aanpak wordt in alles doorgetrokken, zo blijkt.

Daniëls: “We proberen zorg op maat te bieden, ook al is de tijdsdruk soms groot. We werken bewust niet met een medisch secretariaat. De meeste mensen maken een afspraak via de telefoon. Ze komen terecht bij hulpverleners, die gespecialiseerd zijn in ongeplande zwangerschappen. Een gesprek via de telefoon is sowieso moeilijk. Het is dus belangrijk om iemand aan de lijn te krijgen die je situatie begrijpt en de juiste vragen stelt. De hulpverleners vragen bijvoorbeeld niet naar een partner. Ze polsen eerder met ‘Hebben jullie iets gebruikt als anticonceptie?’ Op die manier leggen ze de verantwoordelijkheid voor de zwangerschap ook niet alleen bij de vrouw.”

Hoe komen vrouwen bij LUNA terecht?

Daniëls: “De meeste vinden ons via de website. Ze zoeken informatie over abortus of een curettage, en bellen ons uiteindelijk voor een afspraak. Soms worden ze doorverwezen door een arts of gynaecoloog.”

Met welke vragen zitten de vrouwen?

Daniëls: “85% van de cliënten weet al wat ze wil, namelijk de zwangerschap afbreken. Ze zoeken vooral informatie over de mogelijkheden. We leggen die mogelijkheden dan op een begrijpelijke manier uit. Wanneer iemand anderstalig is, schakelen we tolken in. Voor informatie over anticonceptie gebruiken we bijvoorbeeld Zanzu van Sensoa.”

Hoe helpen jullie de overige 15%?

Daniëls: “We bieden hun een luisterend oor. We creëren voor vrouwen de ruimte om zelf te beslissen. Het is geen volledig vrije keuze, maar een beslissing binnen een context. Soms vragen ze ons: ‘Wat kan ik het beste doen?’ Daar antwoorden we niet op. We bekijken wel met hen wat de zwangerschap voor hen betekent. Wat speelt er binnen de relatie, op het vlak van geloofsovertuigingen, in relaties met vriendinnen …? Soms wordt een ongeplande zwangerschap toch gewenst door een gesprek in ons centrum. Af en toe wordt een geplande zwangerschap ongewenst. Veel heeft te maken met de draagkracht van de vrouw.”

Zijn er nog drempels voor een abortus in België?

Daniëls: “De juridische en financiële drempels voor een zwangerschapsafbreking om psychosociale redenen tot 14 weken zwangerschap zijn intussen weggenomen. Een cliënte die in orde is met de mutualiteit betaalt vandaag 4 euro remgeld. Zonder tussenkomst van het RIZIV kost de begeleiding en de ingreep 509 euro. Vrouwen die om psychosociale redenen hun zwangerschap boven 14 weken willen afbreken, moeten op dit moment nog naar het buitenland, op eigen kosten.

Het is belangrijk dat alle hulpverleners openstaan voor de boodschap van de vrouw. Ze houden er niet altijd rekening mee dat een zwangerschap mogelijk ongewenst is. Ze horen dan de indirecte vragen en twijfels niet. De meeste vrouwen komen dus via de website bij ons terecht.

LUNA probeert de drempels zoveel mogelijk weg te nemen, door informatie te verstrekken via de website, een netwerk van zorgverleners te creëren, onze centra op een vlot bereikbare locatie te vestigen, een routebeschrijving te geven enzovoort. In Vlaanderen is er één abortuscentrum per provincie en is de dienstverlening heel toegankelijk. In Wallonië zijn er meer centra waar ingrepen worden uitgevoerd, die meer verspreid zijn. Daardoor is het voor onze Franstalige partners soms moeilijker om opgeleide artsen te vinden, die zich ver willen verplaatsen. We proberen op alle mogelijke manieren aan te geven dat alles bespreekbaar is, zoals ethische bezwaren.”

Om abortus echt toegankelijk te maken, blijven de abortuscentra dus inspanningen leveren. Ze zijn van een heel andere orde dan de strijd die in sommige landen wordt gevoerd. Toch valt op hoezeer alle medewerkers zich inzetten voor de toegang tot het recht op abortus.

Daniëls: “De vrouwen staan al voor een moeilijke beslissing. Alle drempels die hun vrije beslissing hinderen, moeten verdwijnen. We moeten het ongepland of ongewenst zwangere vrouwen niet moeilijker maken dan het al is.”

Wie komt er eigenlijk in het abortuscentrum langs?

Daniëls: “De meeste vrouwen zijn tussen 22 en 35 jaar. Je ziet ook alle soorten gezinssituaties. Het een misverstand dat vooral studenten en jongeren een abortus laten uitvoeren.”

Bestaan er zo nog misverstanden over abortus?

Daniëls: “De cliënten zelf denken vaak in een kliniek terecht te komen, en dat ze alleen zijn. Ik kan je zeggen: onze agenda zit vol. In Gent alleen zien we ongeveer 2.000 cliënten per jaar, van wie ongeveer 1.700 vrouwen beslissen om hun zwangerschap af te breken. Over heel België zijn dat er 20.000 per jaar. Dat zijn stabiele cijfers. Op wereldniveau worden in België verhoudingsgewijs weinig abortussen uitgevoerd. Dat is te verklaren door toegankelijke anticonceptie en het bespreekbaar zijn van seksualiteit.

Er bestaan ook nog veel misverstanden over anticonceptie. Mensen geloven dat de pil 100% beschermt tegen een zwangerschap, terwijl dat niet zo is, zelfs als de pil correct wordt ingenomen.”

Heb je ervaring met de pro-lifebeweging in België?

Daniëls: “Pro-life (of: anti-choice) is een internationaal netwerk met veel financiële middelen. We hebben er maar af en toe last van. Een aantal jaren geleden kwam een religieus groepje voor het centrum bidden, maar de buurt heeft toen de politie gebeld omwille van overlast. Sowieso mogen actievoerders de toegang tot een abortuscentrum niet versperren. Dat is wettelijk vastgelegd. Soms zag je combattieve cliënten, die in discussie gingen met de pro-lifers. Mijn advies is eerder: geef er geen aandacht aan, want daardoor maak je de beweging groter dan ze is. De meeste Belgen vinden de beslissingsvrijheid van vrouwen oké.”

Je leidt wel eens buitenlandse bezoekers rond. Waarom?

Daniëls: “Ik doe dat echt graag. Ik leer veel uit hun reacties en verhalen. Maar het allerleukste is wanneer hun ogen beginnen te blinken, wanneer ze beseffen dat een abortuscentrum gewoon kan zijn, en die droom van een gewoon abortuscentrum meenemen naar hun land.”

Voor sommige lijkt het inderdaad een verre droom. Dat blijkt uit de verhalen die we in Honduras, Peru en zuidelijk Afrika hebben opgetekend. Maar het doet ongetwijfeld deugd om te zien hoe vrouwen de ruimte krijgen om zelf te kiezen voor een kind, of toch liever niet.