“Ja, ik ben Joods. Nee, ik ben niet pro-Israël”
15 Mar 2024
7 minuten
De oorlog tussen Israël en Hamas kent alleen verliezers, maar het verzet groeit wereldwijd. Komende zondag zal in Brussel opnieuw worden opgeroepen tot een staakt-het-vuren. In de stortvloed van informatie rond het conflict circuleren er onjuistheden en misinformatie, terwijl de Joodse gemeenschap met groeiend antisemitisme te maken krijgt. Fenya Fischler, lid van Een Andere Joodse Stem (EAJS) strijdt tegen misvattingen en voor gelijke behandeling van iedereen.
Hoe heb je de laatste maanden ervaren?
‘Als Joodse persoon is het natuurlijk een erg moeilijke tijd voor mij. Veel mensen denken dat je als Jood altijd pro-Israël bent. Ik heb nooit in Israël gewoond en mijn familie komt evenmin uit Israël. Sommigen snappen ook niet altijd het verschil tussen het Jodendom en zionisme. Zionisme, het streven naar een eigen Joodse staat, bestaat nog niet eens 150 jaar terwijl het Jodendom al duizenden jaren bestaat. Toch beweert de regering van Israël in naam van alle Joden te spreken, terwijl ik er niets mee te maken heb. De Joodse gemeenschap in België en wereldwijd ervaart de gevolgen van de uitspraken en daden van Israël.’
"De Israëlische regering beweert uit naam van alle Joden te spreken, daar dragen wij mee de gevolgen van. Er is veel haat, want mensen denken dat je als Jood automatisch pro-Israël bent."
Antisemitisme of Jodenhaat is helaas een van die gevolgen. Krijg je er zelf ook mee te maken?
‘Helaas merk ik dat er meer antisemitisme is sinds oktober. Zo verscheen er graffiti naast het gebouw waar ik woon met de boodschap: hakenkruis = davidster. Dat het Jodendom nu wordt vergeleken met het nazisme is een vreselijke vergelijking voor mij, omdat mijn voorouders vermoord werden door de nazi’s tijdens de Holocaust.’
"Mijn voorouders werden vermoord tijdens de Holocaust. Dat het Jodendom nu vergeleken wordt met het nazisme vind ik vreselijk."
‘Ook in het dagelijkse leven merk ik dat er veel misvattingen rond het Jodendom zijn. Onlangs moest ik een loodgieter laten komen en toen hij Joodse spullen in mijn flat zag, begon hij over het stereotype van Joodse rijkdom en macht. In plaats van me veilig te voelen in mijn huis, moest ik dit stereotype tegenspreken en mezelf verdedigen. Ik wil niet elke keer anderhalf uur antisemitisme weerleggen als iemand mijn kraan komt repareren.’
Waar denk je dat dit antisemitisme vandaan komt?
‘In België is er een soort fascinatie voor Joden, ervaar ik. We worden als mysterieus gezien en mensen kunnen zich niet inbeelden dat wij ook gewoon mensen zijn. Ook op televisie zie je vooral orthodoxe Joden, terwijl er veel diversiteit is in de Joodse gemeenschap. We worden ook soms gevraagd om aan programma's deel te nemen om te tonen dat we “ook gewoon maar mensen zijn”, waarom is dat nodig?
‘De laatste tijd merk je ook dat extreemrechts aan de kant van Israël staat en steun aan Palestina bestempelt als antisemitisch. Maar vergis je niet: ze doen dat niet uit solidariteit met Joden. Dit zijn groepen of partijen die hun wortels hebben in de collaboratie met de nazi’s. Ze gebruiken antisemitisme als een soort van wapen tegen migranten, mensen van kleur, Moslims en anderen die niet in hun wereldbeeld passen. Extreemrechts geeft nog altijd helemaal niets om minderheden, inclusief Joden. Het is heel strategisch en jammer genoeg werkt het soms.’
Bij Een Andere Joodse Stem bestrijden jullie dat antisemitisme. Wat doen jullie nog?
‘Een Andere Joodse Stem is een antiracistische groep voor Joden met kritische vragen. Bij ons is er ruimte voor diverse meningen over Israël en het zionisme. De leden hoeven geen verantwoording af te leggen voor wat ze voelen of denken. Wij willen duidelijk maken dat niet alle Joden zionistisch zijn en Israël steunen in de voortdurende bezetting van Palestina en deze genocide. Ook benadrukken we dat het niet per se antisemitisch is om Israël te bekritiseren.’
"Met EAJS willen we duidelijk maken dat het niet per se antisemitisch is om Israël te bekritiseren."
Is het evident om als Jood met een kritisch standpunt over Israël naar buiten te komen?
‘Het is niet evident om kritisch te zijn als je weet dat de meeste Joden in België hun voorouders zijn verloren of op een andere manier de gevolgen moeten ondervinden van de Holocaust. Hierdoor zijn we met veel trauma opgegroeid en dat trauma wordt van generatie op generatie doorgegeven. Het idee dat iedereen ons haat en niemand ons hier wil is sterk, en dat is niet raar als je naar het verleden kijkt. Het groeiende antisemitisme bevestigt dat beeld alleen maar. Veel Joden denken dat de Holocaust zich zal herhalen. In theorie is de onafhankelijke staat Israël hiervoor de noodoplossing. Het zionisme is dus een respons op antisemitisme. Het verdedigen van Israël komt voor velen niet vanuit racisme maar juist uit een plek van trauma en angst. Het is heel moeilijk om mensen uit deze angst te halen.’
Hoe zie je de rol van Joods verzet de komende tijd?
‘Steeds meer Joden en Joodse groepen trekken de straten op om van zich te laten horen. Wij waren bijvoorbeeld deel van een groot Joods blok tijdens de demonstraties in solidariteit met Palestina en voor een staakt-het-vuren een paar maanden geleden en komende zondag weer.’
‘In de Verenigde Staten zie je dat duizenden Joodse mensen zich mobiliseren, zoiets heb ik nog nooit gezien. Ik merk wel dat meer Joden zich nu openlijk antizionistisch noemen. Er zijn bewegingen in Israël om de bezetting te stoppen, maar die worden onderdrukt. Er zijn ook soldaten die weigeren om naar Gaza te gaan.’
‘Meer en meer Joodse jongeren hier beginnen zich vragen te stellen en demonstreren voor de eerste keer mee. Een Andere Joodse Stem heeft meer leden gekregen. Het verzet blijft dus groeien. Samenkomen in onze vereniging lukt ons enkel omdat we sterk verbonden zijn met elkaar. We hebben dezelfde zorgen en twijfels en hiermee kunnen we elkaar ondersteunen.’
Is ook jouw perspectief over Israël veranderd?
‘Over de jaren heen wel. Sommigen van ons worden opgevoed om de stichting en het voortbestaan van Israël te steunen, zelfs als we er nooit zijn geweest. In mijn tienerjaren begon ik me vragen te stellen en extreemrechtse bewegingen op het internet te onderzoeken. Uiteindelijk ben ik mensenrechten gaan studeren in Engeland, waar ik vrienden maakte die met mij in gesprek gingen over Israël, waaronder Palestijnse vrienden. Een boek over niet-zionistische Joden gaf me al na de eerste bladzijde nieuwe inzichten. Plotseling moest ik mijn hele wereldbeeld aanpassen.’
"Een boek over niet-zionistische Joden gaf me nieuwe inzichten. Ik moest plots mijn hele wereldbeeld aanpassen en leerde dat je Joods kan zijn op verschillende manieren."
‘Groepen zoals Een Andere Joodse Stem bestaan zodat mensen ergens naartoe kunnen met hun vragen. Toen ik naar Engeland vertrok had ik een complexe relatie met het Jodendom. In Engeland heb ik die connectie met het Jodendom herontdekt en versterkt door de diversiteit aan Joodse groepen en activisten die ik daar leerde kennen. Ik leer nu al jarenlang Jiddisch, en rituelen die ik deed als klein meisje doe ik nu opnieuw maar dan op mijn eigen manier. Het is een proces waarin je kan ontdekken dat je Joods kan zijn op verschillende manieren.’
Weet je hoe Joden in Israël de oorlog ervaren?
‘De Israëlische media geven een vertekend beeld van Gaza en rapporteren niet over wat er echt gebeurt. Er is veel propaganda. De agressie van het Israëlische leger wordt door veel mensen als noodzakelijke zelfverdediging gezien. Het is heel moeilijk om mensen verder dan die slachtoffermentaliteit te laten kijken. Ze zien niet altijd dat er naast de aanval ook 75 jaar onderdrukking was. Dat idee is heel sterk, en die simpele tweedeling van slachtoffer en dader willen we doorbreken.’
Wat wil je dat mensen meenemen van jouw activisme?
‘Voor mij is het heel duidelijk dat eigenlijk alle vormen van racisme onder één paraplu zitten. We moeten blijven strijden tegen al deze vormen van racisme en samen opkomen voor gelijkheid. We moeten ons uitspreken tegen de agressie van Israël en de straat opgaan voor een staakt-het-vuren en voor een einde aan de bezetting en het apartheidsregime. Als Joodse gemeenschap moeten we sterke connecties vormen met andere gemeenschappen en minderheidsgroepen in plaats van ons te isoleren.’
"De oorlog tussen Israël en Hamas kent alleen verliezers. Met EAJS willen we blijven strijden tegen alle vormen van racisme en samen opkomen voor gelijkheid."
‘Echte vrede en veiligheid kunnen we enkel bereiken als we solidair zijn met de anderen om ons heen. Als we antisemitisme bestrijden en Joden zich hier, en overal ter wereld, veilig en geaccepteerd voelen, hoeft het zionisme niet te bestaan.’
Komende zondag 17 maart vindt er weer een betoging plaats in Brussel, Een Andere Joodse Stem zal hier ook bij aanwezig zijn.
