Een op de vier landen dreigt te bezwijken onder torenhoge schuldenberg

Door opeenvolgende crises hebben 54 landen dringend nood aan schuldverlichting. Zo niet dreigt er ongecontroleerde armoede en zullen hoognodige klimaatmaatregelen geschrapt worden, waarschuwt een nieuw VN-rapport. “De risico's van niets doen zijn uitermate groot”, stelt het Ontwikkelingsprogramma van de VN (UNDP) in het rapport.

Zonder onmiddellijke schuldverlichting zullen minstens 54 landen - waar samen meer dan de helft van ’s werelds meest kwetsbare mensen wonen - geconfronteerd worden met oncontroleerbare armoede en zullen broodnodige investeringen in klimaatadaptatie en mitigatie niet gebeuren.
 

Een van de redenen van de hoge schuldenbergen is dat weinig kredietwaardige landen vaak enkel leningen kunnen afsluiten tegen woekerrentes. De voorbije jaren waren veel landen echter genoodzaakt om geld te lenen om hun publieke uitgaven te financieren.

Door de combinatie van de pandemie, de oorlog in Oekraïne en de impact van de klimaatcrisis worden lage-inkomenslanden in de schulden geconfronteerd met een onhoudbare economische druk. Voor veel van de landen is het onmogelijk om de schuldaflossingen te betalen of om toegang te krijgen tot nieuwe financiering.

Maar in veel van de getroffen landen waren al schuldproblemen ontstaan voor de pandemie. “De snelle opbouw van schulden in het afgelopen decennium is consequent onderschat”, staat te lezen in het rapport. Ondanks herhaalde waarschuwingen is er volgens het UNDP echter weinig gebeurd om het probleem aan te pakken, en de risico’s worden steeds groter.

De zeer beperkte bevriezing van de schuldaflossing tijdens de covid-crisis is afgelopen. Het ging daarbij slechts om 1,66% van alle verschuldigde terugbetalingen van lage-inkomenslanden. Onderhandelingen van de G20 voor een universele schuldherschikking voor deze landen verlopen bovendien in een slakkentempo.

“Hoewel de 54 landen met ernstige schuldenproblemen meer dan de helft van de armste mensen ter wereld huisvesten, vertegenwoordigen ze nauwelijks meer dan 3 procent van de wereldeconomie”, zegt UNDP-topman Achim Steiner. “Schuldverlichting zou een kleine last zijn voor rijke landen om te dragen, maar de prijs van niets doen is enorm voor meest kwetsbare mensen ter wereld.”

Volgens Steiner is een snelle schuldverlichting cruciaal om een schuldencrisis in lage-inkomenslanden te voorkomen. Dat zou op zijn beurt een ontwikkelingscrisis op lange termijn kunnen teweegbrengen.

Volgens het rapport hadden 46 van de 54 landen in 2020 samen een staatsschuld van in totaal 782 miljard dollar opgebouwd. Argentinië, Oekraïne en Venezuela zijn samen goed voor meer dan een derde van dat bedrag. De situatie verslechtert echter steeds sneller.

Al 19 van de genoemde landen zijn de facto afgesloten van de kredietmarkt, dat zijn er 10 meer dan in het begin van het jaar. In Sri Lanka, Tunesië, Tsjaad, Zambia en Pakistan is het risico het grootst. “Zonder schuldverlichting breekt de hel los”, liet de Pakistaanse premier vorige week optekenen door Bloomberg.

Voor Pakistan, dat al in schuldencrisis zat voor de apocalyptische klimaatramp van september en geconfronteerd wordt met een inflatie van 27%, dreigt het bankroet. Sri Lanka ging enkele maanden geleden al kopje onder. Burgers betalen daar de prijs voor  de drastische belastingverlagingen in 2019 die de schatkist van Sri Lanka leegroofden.

Dit artikel werd overgenomen en herwerkt van IPS Vlaanderen