Eén jaar VN-Migratie- en Vluchtelingenpact: ngo’s vragen lidstaten om beloftes waar te maken

164 lidstaten stemden voor het Global Compact for Migration. Daarbij ook België na een goedkeuring met grote meerderheid in het parlement. Het veel minder gecontesteerde Compact on Refugees werd door 181 lidstaten goedgekeurd. Een jaar later maakt de internationale gemeenschap in Genève de balans op. Die is volgens 11.11.11, CNCD-11.11.11, ACV, ABVV, Oxfam-Solidariteit, Orbit vzw, Dokters van de Wereld, Caritas International, Samenlevingsopbouw Brussel, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Ligue des Droits Humains en JRS Belgium te zwak. Ze roepen de huidige en vooral de volgende Belgische regering op tot dringende actie.

Met 70.8 miljoen is het aantal mensen op de vlucht op recordhoogte. Het Syrische conflict deed ondertussen meer dan de helft van de bevolking op de vlucht gaan. De escalerende crisis in de Sahel joeg meer dan een miljoen mensen op de vlucht. In Latijns-Amerika ontvluchtten 4.7 miljoen mensen de economische en politieke crisis in Venezuela. Arme landen dragen nog steeds de zwaarste lasten. 84% van de vluchtelingen worden opgevangen in ontwikkelingslanden.

Migranten zijn wereldwijd slachtoffer van de ergste mensenrechtenschendingen. Niet in het minst op hun weg om Europa te bereiken. 1.246 mensen verdronken dit jaar al op de Middellandse Zee. Duizenden mensen werden onderschept door de Libische kustwacht waarna ze terecht kwamen in gruwelijke detentie.

Geen enkel land is in staat om deze, bij uitstek grensoverschrijdende, uitdagingen in zijn eentje aan te pakken. De Global Compacts kwamen dan ook niets te vroeg.

Een jaar later is de vooruitgang van het VN-migratiepact nog beperkt. De structuren en mechanismen van het UN Migration Network dat instaat voor de implementatie zijn nog in volle opbouw. Het startfonds dat werd opgezet voor de financiering bracht slechts 25 miljoen dollar op. Enkel Duitsland en het Verenigd Koninkrijk droegen hiertoe bij.

Gezien het niet-juridisch bindende karakter van het Global Compact is het slagen ervan in grote mate afhankelijk van de politieke wil van de VN-lidstaten. Die is in België nog onvoldoende zichtbaar. Zo ligt vandaag een wetsvoorstel op tafel dat de gezinshereniging nog verder verstrengt. Een maatregel die het gezinsleven zal bemoeilijken van veel vluchtelingen en andere migranten die een laag inkomen verwerven uit hun (vaak voltijdse) arbeidsprestaties.

De ngo's vragen de volgende regering om dringend een versnelling hoger te schakelen. Ze stelden daarom zelf een actieplan op met concrete acties voor elk van de 23 doelstellingen. Ze vragen de regering om in te zetten op vijf prioritaire acties:

1. Een groeipad om 0.7% van het BBP aan ontwikkelingshulp te besteden.
2. De opschorting van de steun aan de Libische kustwacht en de heropstart van Europese reddingsmissies op de Middellandse Zee met een voorspelbaar ontschepings- en verdelingsmechanisme (cf. de Verklaring van Malta).
3. De oprichting van open Onthaal- en Oriëntatiecentra voor migranten in transit.
4. De permanente stopzetting van detentie van kinderen in gesloten centra en de ontwikkeling van alternatieven voor detentie van migranten.
5. Een ambitieus beleid inzake arbeidsmigratie dat mogelijk maakt dat werkgevers derdelanders aannemen. Daarbij dienen ook mogelijkheden te worden onderzocht voor mensen zonder wettig verblijf die werkzaam zijn in de informele economie om in te stappen in het nieuwe systeem van arbeidsmigratie.

Tijdens het eerste 'International Migration Review Forum' in 2022 moet België de eerste resultaten voorleggen.

Ook het Global Compact on Refugees is niet juridisch bindend. Via een betere verdeling van de internationale verantwoordelijkheid moet het vluchtelingenpact bijdragen tot een sterkere bescherming van vluchtelingen. Dat is hoognodig. Terwijl de noden toenemen daalt de wereldwijde solidariteit. Van 126.291 plaatsen in 2016 viel het aantal hervestigingen in 2019 terug tot 54.102. Op dit moment is ook het Belgische hervestigingsprogramma opgeschort. Dit jaar kwamen slechts 233 mensen effectief over. 438 kwetsbare mensen die al een selectieprocedure doorliepen in Turkije en Libanon dreigen daardoor uit de boot te vallen. Een inhaalbeweging is nodig.

Met een gezamenlijke EU pledge van 30.000 mensen voor 2020 lijkt een eerste bescheiden kentering ingezet. België belooft in 2020 1.150 mensen te hervestigen. Dit is onvoldoende. De ngo's berekenden dat België volgens een eerlijke verdeling de komende drie jaar minstens 8.085 vluchtelingen zou moeten hervestigen. Daarnaast gaat België ondanks het populaire discours over 'opvang in de regio' jammer genoeg geen concrete belofte aan voor de financiering van betere opvangcondities in landen die vluchtelingen regionaal opvangen. In België zelf is er nood aan:

•  kwaliteitsvolle opvang en begeleiding met voldoende kleinschalige lokale opvangstructuren. Een regelmatige audit van de kwaliteit in de opvangstructuren maakt daar deel van uit.
• de organisatie van interfederaal overleg om de wooncrisis voor erkende vluchtelingen aan te pakken.

De organisaties benadrukken het belang van een multilaterale aanpak van migratie. Het middenveld engageert zich voor de uitvoering van de Global Compacts. De organisaties vragen de regering om dat ook te doen. De volgende regering moet het VN-Migratie- en Vluchtelingenpact opnemen in het regeerakkoord en volle medewerking verlenen aan de uitwerking ervan. Ze kan dat best doen door ook in België alle actoren te betrekken in een interfederale dialoog.