De klimaatcrisis en de energiecrisis zijn twee zijden van dezelfde medaille – 4 vragen en antwoorden

Ja, het klinkt wellicht wat gek. Wij vragen om op straat te komen tegen klimaatonrecht, terwijl de prijzen voor gas en elektriciteit de pan uit swingen. Steeds meer mensen hebben moeite om hun energiefactuur te betalen. En dat is terecht zeer verontrustend. Want moeten we nu niet eerst de energiecrisis te boven komen vooraleer we klimaatonrecht aanpakken?  

Maar eigenlijk is dit een valse tegenstelling. Onze jarenlange afhankelijkheid van fossiele brandstoffen is de aanleiding van zowel de torenhoge energieprijzen als de opwarming van de aarde. Tegelijkertijd toont de energiecrisis aan hoe we ook in België kampen met ongelijkheid. Daarboven verergert de klimaatcrisis maatschappelijke problemen als armoede of genderongelijkheid.  Sociale maatregelen tegen de stijgende energieprijzen en de klimaatcrisis moeten daarom hand in hand gaan. 

Verschillende Europese lidstaten grijpen terug naar steenkool of gas om het verlies aan Russisch gas te compenseren. Echter, door de hoge brandstofprijzen vloeien er extra overheidssubsidies naar de fossiele brandstoffen terwijl die net zouden moeten uitdoven. Die stijgende overheidssteun is slecht nieuws voor de strijd tegen klimaatverandering. Gerichte sociale maatregelen zijn nodig, en een aanpak die de grondoorzaken van energiearmoede aanpakken.  Bovendien zou onze afhankelijkheid van Rusland eigenlijk het ultieme argument moeten zijn om massaal te investeren in energiebesparende maatregelen en hernieuwbare energie. 

Vaak zegt men dat klimaatbeleid te duur is en daarom minder prioritair. Maar hoe zit de vork nu echt in de steel? Wel, fossiele brandstoffen zijn eigenlijk erg duur. Het energiesysteem boekt abnormale winsten die veel verder gaan dan de normale kosten of uitgaven. Het systeem is ook ongelooflijk kwetsbaar voor schokken, zoals bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne. Ten slotte zijn er de enorme kosten van fossiele brandstoffen voor de volksgezondheid, met olielekken maar ook ziekten en sterfte door de dagelijkse vervuiling. 

Even ter vergelijking: de sector van fossiele brandstoffen kan rekenen op 5,9 biljoen dollar per jaar aan directe en indirecte subsidies van de belastingbetaler. En dat terwijl aan de transitie naar 100% schone energie een prijskaartje van ‘slechts’ 1,5 biljoen dollar netto-investeringen per jaar zou hangen. Dus moeten we ons afvragen: is de groene energiefactuur echt te hoog? Bovendien worden hier heel wat ‘winsten’ niet bijgerekend, zoals een betere luchtkwaliteit en daarmee ook onze gezondheid. Daarnaast vormen investeringen in energiebesparende maatregelen zoals isolatie van huizen met voorrang voor kwetsbare wijken, een goede buffer tegen energiearmoede. 

We moeten de klimaatcrisis zien als de ‘moeder der crisissen’ en daarom als de systeemcrisis die ze is. Daarnaast mogen we het onrecht dat gepaard gaat met klimaatverandering niet uit het oog verliezen. Landen die het minst hebben bijgedragen aan de wereldwijde CO2-uitstoot, draaien namelijk op voor de gevolgen. De grootste gevolgen van de klimaatcrisis, zoals droogte en extreem weer, treffen juist diegenen die het minste hebben bijgedragen aan het ontstaan ervan. Dat is klimaatonrecht in de praktijk. 

Toch is het nog niet te laat om het tij te keren. Crisissen kunnen ook kansen zijn voor structurele veranderingen. Tijdens de pandemie hebben we gezien hoe alles plots snel kan gaan. Ook de huidige energiecrisis vraagt om doortastende maatregelen: drastisch de CO2-uitstoot verminderen, fossiele brandstoffen laten uitdoven, minder en anders consumeren. Een rechtvaardige transitie, waarbij sociale en klimaatmaatregelen hand in hand gaan staat hierbij centraal.