Coronavirus dreigt vluchtelingen extra hard te treffen

De COVID-19-pandemie dreigt op grote schaal slachtoffers te maken bij de 70.8 miljoen mensen die wereldwijd op de vlucht zijn voor oorlog en geweld. 84 percent van de wereldwijde vluchtelingenpopulatie bevindt zich in lage- of middeninkomenslanden, waar ze geen of nauwelijks toegang hebben tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg. Vluchtelingen en intern ontheemde personen (IDPs) hebben vaak ook onvoldoende toegang tot proper water, hygiënische items (bijvoorbeeld zeep), voedsel en medicijnen en leven vaak in overbevolkte en onhygiënische tentenkampen of sloppenwijken.

Zelfs de meest essentiële preventiemaatregelen tegen corona (social distancing en regelmatig wassen van de handen met water en zeep) zijn dus erg moeilijk uit te voeren. Veel vluchtelingen en intern ontheemden kunnen ook niet zomaar thuisblijven of in zelf-isolatie gaan, aangezien velen simpelweg geen thuis hebben. Daarnaast zijn veel vluchtelingen, bijvoorbeeld in Libanon, bang om zich te laten testen op COVID-19, omdat ze bang zijn dat ze in geval van een positieve diagnose gedwongen teruggestuurd zullen worden naar Syrië.

Ook andere migranten in kwetsbare posities lopen risico. In Qatar bijvoorbeeld werd een overbevolkt kamp in een industrieel gebied in lockdown geplaatst nadat honderden arbeidsmigranten besmet raakten met corona. De Golfstaten staan bekend voor slechte arbeidsomstandigheden en overbevolkte kampen voor arbeidsmigranten met gebrekkige sanitaire voorzieningen. Migranten zonder wettige verblijfsstatus zijn vaak extra kwetsbaar omdat hun toegang tot gezondheidszorg bemoeilijkt wordt door de onzekerheid over hun verblijf.

Ook de operaties van hulporganisaties komen wereldwijd in het gedrang. De hoge commissaris voor de Vluchtelingen (UNHCR) en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) legden het internationale hervestigingsprogramma voor kwetsbare vluchtelingen tijdelijk stil. Reddingsngo's op de Middellandse Zee Sea Watch-3 en Ocean Viking moesten hun activiteiten on hold zetten met een risico op meer verdrinkingen. In Libië zette UNHCR een aantal activiteiten stop, o.a. de bezoeken aan de detentiecentra waar nog steeds duizenden mensen in worden vast gehouden.

Het is belangrijk dat toegankelijke gezondheidzorg en andere mensenrechten centraal staan in de maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Coronatesten en behandelingen moeten zoveel mogelijk beschikbaar zijn, ongeacht de migratiestatus. Hulpverlening aan kwetsbare migranten moet zoveel mogelijk worden verdergezet. Overheden dienen middelen vrij te maken zodat hulporganisaties hun activiteiten in deze moeilijke omstandigheden kunnen verderzetten.

UNHCR lanceert een noodplan om de verspreiding van het coronavirus bij vluchtelingen en intern ontheemden tegen te gaan. De organisatie zoekt daarvoor 33 miljoen dollar bij de lidstaten. UNHCR waarschuwt dat coronamaatregelen niet mogen discrimineren tegen vluchtelingen. De Verenigde Naties lanceerden woensdag 25 maart een nieuw noodfonds om de impact van het coronavirus tegen te gaan in ontwikkelingslanden, om zo te verzekeren dat de meest kwetsbaren (inclusief mensen op de vlucht) niet aan hun lot worden overgelaten in de strijd tegen het coronavirus.

Virussen kennen geen grenzen en deze corona-pandemie kan dus enkel via een gecoördineerde aanpak bestreden worden. Ook België moet hiertoe bijdragen. Op korte termijn kan de federale regering verschillende maatregelen overwegen. 11.11.11 roept de federale regering op om een billijke financiële bijdrage te doen aan het nieuwe VN-noodfonds voor de bestrijding van COVID-19, dat een bijzondere focus legt op steun aan mensen die wereldwijd op de vlucht zijn.

In Griekenland dreigt de reeds desastreuze humanitaire situatie verder te ontsporen nu het coronavirus ook de Griekse eilanden bereikt heeft. De zogeheten hotspots zijn overbevolkt en bieden nauwelijks toegang tot medische zorgen. In totaal zitten er momenteel zo'n 42.000 vluchtelingen en migranten vast op Lesbos, Chios en Samos. Velen zijn er al meer dan een jaar. In het kamp Moria op het eiland Lesbos leven ongeveer 19.000 mensen in een kamp dat een capaciteit heeft voor minder dan 3.000 mensen. In deze context kan een corona-uitbraak dramatische gevolgen hebben.

UNHCR bracht eerder al juridische richtlijnen uit met betrekking tot asiel in de context van COVID-19. De organisatie stelt duidelijk dat staten het recht hebben om maatregelen te treffen tegen corona, zoals gezondheidsscreenings en quarantainemaatregelen bij binnenkomst, deze mogen het recht op asiel echter niet beletten of leiden tot refoulement, het terugsturen van een asielzoeker naar zijn eigen land, terwijl niet vaststaat of hij daar veilig kan verblijven.

11.11.11 vraagt samen met het Platform Kinderen op de Vlucht dat de Belgische regering zich aansluit bij het Europese initiatief om niet begeleide minderjarigen te evacueren uit Griekenland. Al zeven lidstaten, waaronder Duitsland, Frankrijk en Luxenburg sloten zich daarbij aan. Voor 11.11.11 is dit een eerste stap. Een bredere relocatie van mensen naar verschillende Europese lidstaten is nodig.

België sluit deuren voor asielzoekers

Op 16 maart sloot de Belgische Dienst Vreemdelingenzaken de deuren voor asielzoekers. Mensen die nog een aanvraag voor internationale bescherming willen indienen kunnen sindsdien nergens meer terecht. Dit betekent ook dat zij geen toegang krijgen tot de opvangstructuren van Fedasil. In een context waarin een aantal daklozencentra de deuren moesten sluiten komt een grote groep mensen daarmee op straat te staan.

De opschorting van de mogelijkheid tot asiel gaat in tegen het internationaal recht en vergroot de gezondheidsrisico's voor deze kwetsbare doelgroep. Samen met heel wat andere organisaties vraagt 11.11.11 bijkomende maatregelen om de meest kwetsbaren te beschermen en een humanitaire ramp te vermijden. In Nederland werd de mogelijkheid om een asielaanvraag in te dienen eveneens opgeschort, maar het land voorziet wel in noodopvang. Ook viroloog Steven van Gucht wees in Terzake op de nood aan meer opvang voor deze kwetsbare mensen. Op korte termijn moet minstens noodopvang ingericht worden voor asielzoekers. Daarnaast vragen we om de mogelijkheid te bekijken om asielaanvragen digitaal in te dienen.

"We zoeken momenteel naar een oplossing voor de asielzoekers",  kondigde het kabinet van Minister De Block aan op 19 maart. Zes dagen later blijft het daarop wachten.

Flor Didden, beleidsmedewerker Migratie