Klimaattop COP28

COP28 is bijzonder omdat het de wereld een kans biedt om de aanpak van de klimaatcrisis bij te sturen. Voor de allereerste keer wordt namelijk de Global Stocktake gepubliceerd: een soort wereldwijde inventaris van de uitvoering van het Parijsakkoord (remember: de opwarming beperken tot 1,5°C).

Hoe ver staan we in het beperken van de klimaatcrisis? Hoe passen we ons aan? En welke middelen zijn er nodig om dit waar te maken? De resultaten zijn dubbel: want hoewel we niet op weg zijn om de opwarming onder een veilige grens van 1,5°C te houden, zijn de oplossingen er wel! 

Internationale solidariteit is daarbij het kompas. Zo moeten rijke industrielanden eindelijk hun beloftes voor klimaatfinanciering nakomen. Moet het klimaatschadefonds, dat op de vorige klimaattop werd afgesproken, nu ook effectief in werking treden. En moet er dringend onderhandeld worden over het opschalen van hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. 

De Verenigde Arabische Emiraten (VAE) is één van de grootste oliestaten ter wereld. En dat is niet het enige probleem: vrijheid van meningsuiting is bijna onbestaande. Samenscholing en vreedzame vereniging is ondenkbaar. En schendingen van mensenrechten zijn er dagelijkse kost. Dat Dubai niet de beste plek is om een klimaattop te laten doorgaan, is al snel een understatement.

Mensenrechten en klimaatbeleid gaan hand in hand. 11.11.11 verwacht van de Belgische en Europese beleidsmakers dat ze de mensenrechtensituatie in de VAE in de schijnwerpers zetten én aanpakken.

Kiki, onze klimaatexpert, maakt deel uit van de Belgische delegatie. En dat is een weloverwogen keuze. “We hebben nood aan méér internationale samenwerking, in plaats van minder. Internationale akkoorden onderhandelen en je volle gewicht in de schaal gooien doe je niet vanachter je laptop. Dat doe je door actief samen te werken. Als je internationaal wilt samenwerken, is er ontmoeting nodig.”

Daarbij is er een grote nood aan sterke en krachtige middenveldorganisaties. Kijk maar naar vorig jaar: Landen durven wel degelijk hun standpunt te wijzigen, verscherpen of concretiseren in samenwerking met middenveldorganisaties. Zo maakten Schotland en Wallonië als pioniers geld vrij voor ‘Loss & damage’, oftewel noodfondsen voor landen die in de frontlinie staan van de klimaatcrisis. Of naar dit jaar: waar de uitfasering van fossiele brandstoffen nu bovenaan de politieke agenda van de COP staat na jarenlang lobbyen voor een non-proliferatieverdrag voor fossiele brandstoffen.

Waarom gaat 11.11.11 naar de klimaattop is niet de juiste vraag, toch? Want waarom gaan er bedrijven naar de klimaatconferentie die baat hebben bij het in stand houden van fossiele brandstoffen? Zo waren ze op de vorige klimaattop COP27 met meer dan 600 vertegenwoordigers - een recordaantal. En waarom hebben zij zoveel macht op de onderhandelingen en beslissingen die ons klimaat net ten goede moeten komen? Of om even een voorbeeld uit een andere industrie te geven: je nodigt een tabaksfabrikant toch ook niet uit voor een conferentie over longkanker? 

Inderdaad: De macht van fossiele lobbygroepen, het gebrek aan transparantie en belangenconflicten zetten de klimaatonderhandelingen onder druk. De klimaatactie die zo hard nodig is, blijft daardoor uit. 11.11.11 eist meer transparantie en verantwoordingsmechanismen binnen de COP, en daarbuiten. Vergaderingen met fossiele bedrijven en lobbygroepen op het gebied van fossiele brandstoffen moeten strikt worden beperkt en geregistreerd.

De oorzaken van de klimaatcrisis moeten dringend aangepakt worden. En daarvoor zijn er enkele duidelijke oplossingen: een snelle, rechtvaardige en globale uitfasering van fossiele brandstoffen én van fossiele subsidies. Laat COP28 een signaal zijn aan landen wereldwijd om werk te maken van meer ambitieuze klimaatplannen.

De overstap naar hernieuwbare energie is hoognodig, maar mag niet gepaard gaan met landroof, geweld op lokale gemeenschappen en slechte werkomstandigheden in de mijnbouw. Europa moet leiderschap tonen met ambitieuze doelen voor hernieuwbare energie en energie-efficiëntie, die ook rechtvaardig zijn. Hiervoor is o.a. financiering nodig om de toegang tot energie voor iedereen te voorzien en waardige jobs voor werknemers.

Op de vorige klimaattop werd er een beslist om een klimaatschadefonds op te richten om klimaatslachtoffers na rampen bij te staan. Een historische overwinning van activisten en het middenveld. Maar nu is het ook tijd dat het fonds in werking treedt. Belangrijk daarbij is dat het een rechtvaardig fonds is, met democratische besluitvorming en directe toegang voor kwetsbare gemeenschappen. Rijke industrielanden moeten bovendien het voortouw nemen bij het financieren ervan, aangezien zij de grootste historische verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis dragen.

100 miljard dollar. Zoveel beloofden rijke industrielanden met een grote historische uitstoot jaarlijks aan klimaatfinanciering te geven aan de meest klimaatgevoelige landen tegen 2020. Een belofte die drie jaar later nog steeds niet werd gehaald.

Dat maakt het voor lage-inkomenslanden onmogelijk om hun eigen klimaatdoelstellingen na te komen, in betaalbare en schone energie voor iedereen te voorzien én zich ook nog aan te passen aan de verschroeiende droogte, verstikkende hitte en stijgende zeespiegel.

Het is dan ook niet meer dan logisch dat rijke industrielanden nu eindelijk hun engagementen voor klimaatfinanciering nakomen en extra toezeggingen doen om de financieringskloof zo snel mogelijk te dichten. België kan het goede voorbeeld geven en haar bijdrage optrekken tot minstens 500 miljoen euro. Alleen zo kan het vertrouwen hersteld worden na de gebroken beloftes.

Inclusieve participatie, transparantie en mensenrechten zijn noodzakelijk voor ambitieuze klimaatonderhandelingen. We verwachten van alle staten dat ze mensenrechtenschendingen aan de kaak stellen. Maar daarbovenop vooral ook aandringen op verbeteringen, en zorgen voor een zinvolle deelname van de civiele samenleving en inheemse volkeren op en rond COP28. Zonder angst voor repressie.