Hoe Bolivianen en 11.11.11 strijden tegen de opdroging van het Titicacameer
Hoog in het Andesgebergte, op de grens tussen Peru en Bolivia, ligt het Titicacameer. Besneeuwde bergtoppen omringen het azuurblauwe water, planten en dieren leven er in overvloed samen, en de inheemse bevolking leeft er op idyllische, kleine eilandjes. Echt een magische plek.
Maar de droogte brengt het leven op en rond het Titicacameer in gevaar. Want het waterpeil van het grootste zoetwatermeer in Zuid-Amerika én hoogst bevaarbare meer ter wereld daalt met grote snelheid. De gevolgen voor landbouw, visserij en toerisme zijn gigantisch. Planten en dieren verdwijnen. En de meer dan 3 miljoen mensen die er wonen verliezen hun voedsel en inkomen.
Hoewel het waterpeil elk jaar varieert, maakt de klimaatcrisis de veranderingen steeds extremer. Sinds april 2023, midden in het regenseizoen, daalt het water gemiddeld met 1 tot 3 cm per week. Maar ook in de rest van het Hoogland van Bolivia drogen meren en andere waterbronnen op.
Verschillende 11.11.11-partners werken daarom samen met de lokale gemeenschappen in Bolivia en Peru voor duurzaam waterbeheer. Zo ook onze Boliviaanse partner Plataforma Boliviana Frente al Cambio Climático (PBFCC). Marcos Nordgren, expert in milieuwetenschappen bij PBFCC, legt uit wat de gevolgen zijn voor mens en natuur en vertelt hoe hij het onrecht probeert te stoppen.
Wat zijn de belangrijkste oorzaken van de opdroging van het Titicacameer?
"Door de klimaatcrisis staat het waterpeil van het Titicacameer historisch laag. De situatie is alarmerend. Zo zijn de tropische gletsjers in de Andes, met name in Peru en Bolivia, de afgelopen decennia meer dan 50% van hun sneeuw verloren. In combinatie met verminderde regenval in de regio en hogere temperaturen door het weerfenomeen El Niño, zien we dat het meer steeds sneller opdroogt."
Wat zijn de gevolgen van deze opdroging voor de lokale bevolking en het ecosysteem?
"De impact is enorm, voor zowel de natuur als de lokale bevolking. Er leven meer dan 3 miljoen mensen op en rond het meer. Zij zijn afhankelijk van het meer voor hun levensonderhoud, zoals voedsel, landbouw en visserij. De droogte brengt dat nu in gevaar."
"Veetelers zien hun lama’s en alpaca's sterven door gebrek aan water op de hoogvlaktes. Landbouwers zien hun oogsten mislukken, waardoor er minder voedsel is voor families, meer schaarste en de prijs van bijvoorbeeld aardappelen en uien de hoogte in gaat. Er is ook minder visvangst en minder water waardoor families verder moeten gaan om zich te bevoorraden. Op sommige plekken kunnen ze niet meer per boot varen en verplaatsen ze zich al wandelend."
"Ook toerisme is een belangrijke economische bron voor de gemeenschappen, maar dat neemt nu af door het gebrek aan water. Kleine eilanden die bekend staan als toeristische trekpleister, zoals de Uroseilanden, zijn zelfs niet langer bereikbaar omdat de vaargeulen zijn verdwenen. Bovendien tast de opdroging van het meer het unieke ecosysteem aan, met gevolgen voor waterplanten, vogels en wilde dieren."
Hoe reageert de lokale bevolking op deze crisis?
"De lokale bevolking staat voor grote uitdagingen. Gemeenschappen ervaren waterschaarste, wat leidt tot migratie, conflicten tussen gemeenschappen en een zware belasting voor vrouwen, die traditioneel verantwoordelijk zijn voor waterzorg in het huishouden. Mannen migreren vaak op zoek naar werk, waardoor gezinnen uit elkaar vallen en de zorg voor kinderen moeilijker maakt."
Wat doet Plataforma Boliviana frente al Cambio Climático (PBFCC) om deze crisis aan te pakken?
"We voeren al lang campagnes om bewustwording bij de bevolking te vergroten over duurzaam waterbeheer en -behoud. We dringen er bij lokale en regionale overheden op aan om acties te ondernemen op korte termijn, zoals waterputten aanleggen en water oppompen. Maar we zetten ook druk voor structurele maatregelen op middellange termijn, zoals het beter opvangen van regenwater in reservoirs. Daarnaast zetten we ons in voor het verminderen van watervervuiling door mijnbouwbedrijven en gemeenschappen. Ten slotte ondersteunen we ook de lokale bevolking bij het graven van grachten hoog in de bergen. Daar planten we grassen en inheemse gewassen die het water beter vasthouden en erosie tegengaan."
Jullie vragen de Boliviaanse overheid om een wet voor klimaatnoodgevallen of Ley de Emergencia Climática in te voeren. Wat houdt dat in?
"Met deze wet zouden autoriteiten op verschillende niveaus meer aandacht moeten besteden aan het waterprobleem en investeren in oplossingen. Het is een instrument om dringende maatregelen te stimuleren en bewustzijn bij zowel de gemeenschappen als lokale autoriteiten te creëren. Daarnaast organiseert PBFCC uitwisselingen tussen organisaties om best practices te delen en werkt het aan voorstellen die Bolivia kunnen helpen bij internationale onderhandelingen."
Wat kan de internationale gemeenschap doen om bij te dragen aan de aanpak van deze crisis?
"Samen met 11.11.11 eisen we dat de rijke industrielanden dringend werk maken van klimaatfinanciering. Zij beloofden elk jaar 100 miljard dollar aan klimaatfinanciering te geven aan de meest klimaatgevoelige landen tegen 2020. Een belofte die nog altijd niet vervuld is. Op de klimaattop COP28 herinneren we wereldleiders nogmaals aan deze belofte en zetten we druk om in actie te komen."
"Die financiering moet niet alleen gaan naar maatregelen om de klimaatopwarming te beperken, maar ook naar maatregelen waarmee de bevolking zich kan aanpassen aan de klimaatcrisis, zoals het beschermen van waterbronnen. Het is cruciaal dat deze financiering in de vorm van donaties komt, niet als leningen om schulden bij landen te vermijden."
"Op dit moment is de schuld van landen als Bolivia immers aan het toenemen. Het internationale financiële systeem moet grondig getransformeerd worden. Want het kan niet de bedoeling zijn dat de mensen en landen die het minst verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis, er het hardst voor moeten opdraaien."
Steun jij onze partners in Bolivia en Peru?
Samen met Marcos en onze partners strijden we tegen de opdroging van het Titicacameer. En stoppen we het klimaatonrecht voor de gemeenschappen en dieren die er leven. Ook met jou?
