Handel met illegale Israëlische nederzettingen: 5 vragen en antwoorden

Begin september 2025 kondigde de Belgische federale regering aan dat ze een importverbod op producten uit illegale Israëlische nederzettingen wil invoeren. Meer dan 80 Belgische en Europese organisaties roepen nu in een nieuw rapport op om niet alleen producten, maar ook diensten en investeringen te verbieden. De organisaties, waaronder 11.11.11 en Oxfam, nemen daarvoor ook enkele Europese bedrijven onder de loep.  

Moeten we hen nu massaal boycotten? En is het voorstel van de regering voldoende? Wij legden hierover 5 vragen voor aan onze Midden-Oostenexpert Willem Staes. 

De federale regering kondigde begin september 2025 aan een importban op producten uit illegale Israëlische nederzettingen in te willen voeren. In de praktijk gaat dit over het weren van goederen die rechtstreeks uit de nederzettingen komen, zoals bijvoorbeeld dadels, avocado’s, citrusvruchten en wijnen.   

De aangekondigde importban op nederzettingenproducten is een kleine stap in de goede richting maar vooral too little, too late. De federale regering moet veel verder gaan.  

Landen hebben een juridische verplichting om alle handel en investeringen die bijdragen aan de illegale bezetting van Palestina te stoppen. Dat betekent niet alleen producten (zoals dadels of avocado’s), maar ook diensten (zoals toerisme) én investeringen (geld dat bedrijven steken in bijvoorbeeld uitbreidingen van de nederzettingen of banken die in wapens investeren). Het Internationaal Gerechtshof herbevestigde die juridische plicht expliciet in juli 2024 aan alle landen.

In het Palestina-akkoord van september dit jaar verwees de regering expliciet naar deze uitspraak van het Internationaal Gerechtshof. Toch stelt ons land halve maatregelen voor die ver onder het minimum blijven. België moet haar verplichtingen onder internationaal recht respecteren, en dus alle handel, inclusief diensten, en investeringen verbieden die bijdragen aan de instandhouding van de bezetting.  

Het rapport zoomt in op een reeks Europese bedrijven die via producten, diensten of investeringen betrokken zijn bij nederzettingen: o.a. Carrefour, TUI, Siemens, Barclays, Maersk, JCB, eDreams/Opodo. Het gaat daarbij niet om een volledige boycot van deze bedrijven, maar om het stopzetten van hun specifieke activiteiten in of met nederzettingen. 

Zo wordt Carrefour aangesproken op winkels in nederzettingen, niet op hun volledige werking. Dus neen, Carrefour zal niet opgedoekt worden. Als individuele consument kan je natuurlijk wel verder gaan.  

Ja, handel is in principe een EU-bevoegdheid. Om een maximale impact te bereiken moet een verbod op handel en investeringen er dus ook op Europees niveau komen. Maar België kan en moet niet wachten op de EU.

Lidstaten mogen immers zelf maatregelen nemen op basis van “publieke moraliteit”, dat is toegestaan onder Europees en internationaal recht. Voorbeelden: Ierland, Slovenië en Nederland doen al stappen in die richting. België kan dus nu al een verbod instellen op handel, diensten en investeringen die bijdragen aan de bezetting, zelfs als de EU nog geen gelijksoortig initiatief heeft aangenomen. 

Israël heeft met de EU een associatieakkoord, waardoor Israëlische producten aan voordelige handelstarieven naar Europa geëxporteerd kunnen worden.

In theorie zijn producten uit nederzettingen uitgesloten van die voordelen. Maar in de praktijk worden labels en postcodes vaak gemanipuleerd, waardoor nederzettingenproducten toch binnenkomen als “Made in Israël” en dus tóch van die voordelige tarieven genieten.

Een opschorting van het associatieakkoord zou betekenen dat alle Israëlische producten hun voordelige tarieven verliezen. Maar de handel zelf zou wel blijven doorgaan, enkel duurder. Een importban op nederzettingenproducten gaat verder: die producten mogen dan helemaal niet meer op de Europese markt verschijnen, met of zonder voordelige tarieven.

Kortom: opschorting van het associatieakkoord straft Israël economisch breder, maar stopt de handel met nederzettingen niet. Een importban doet dat wél.