Waarom we nog steeds moeten investeren in vrouwenrechten

In 2020 vond de 25ste verjaardag van het Beijing Platform voor Actie en de Beijing Verklaring plaats. Dit is een concreet engagement aangegaan door alle VN-lidstaten - waaronder België tijdens de vierde wereldconferentie over vrouwen in 1995.

De COVID-19 pandemie zorgde voor een verjaardag in mineur. Toch toont net deze pandemie de nood om structureel te blijven investeren in vrouwenrechten. Vrouwen dreigen disproportioneel getroffen te worden door deze wereldcrises, en bovenal voor de lange termijn gevolgen. UN Women geeft nu al aan dat de negatieve gevolgen van COVID-19 veel groter zullen zijn voor vrouwen en meisjes, zowel op vlak van hun gezondheid, veiligheid, zorgtaken als sociaal en economisch. Bovendien worden vrouwen  nog onvoldoende vertegenwoordigd op de cruciale besluitvormingsplaatsen om te reageren op huidige pandemie. 

Nood aan structurele oplossingen

In 2019 stelt de VN vast dat de wereld een betere plek voor vrouwen is dan in het verleden. Er zijn meer vrouwelijke parlementairen, meer leidinggevende vrouwen en wetten worden hervormd om de gelijkheid van mannen en vrouwen te bevorderen. Er is ook vooruitgang geboekt op het gebied van schadelijke praktijken zoals kindhuwelijken en genitale verminking van vrouwen, die de afgelopen tien jaar met 30% zijn afgenomen. Toch moet er nog veel werk worden verricht om dergelijke praktijken volledig uit te bannen. Bovendien blijven de totale cijfers hoog. Vandaag blijven meer dan 200 miljoen meisjes en vrouwen genitaal verminkt . Elk jaar worden zo'n 12 miljoen meisjes uitgehuwelijkt voor hun achttiende verjaardag.

Bijna vier decennia na de goedkeuring van het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen (CEDAW) en bijna 25 jaar na de baanbrekende verklaring en het actieprogramma van Beijing is echter nog steeds geen gendergelijkheid. Redenen genoeg voor 11.11.11 om zich te blijven inzetten voor meer rechtvaardigheid, ook voor vrouwen en meisjes.

Discriminatie en geweld tegen vrouwen zijn een onrecht. De verdediging van vrouwenrechten is een inherent onderdeel van de verdediging van mensenrechten en de realisatie van de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG's). De realisatie van gendergelijkheid is niet enkel een doel op zich, het heeft ook een impact op andere ontwikkelingsdoelstellingen zoals gezondheidszorg, onderwijs, en sociale en economische rechten.

Het gebrek aan vooruitgang is te wijten aan structurele kwesties die aan de basis liggen van de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, zoals wettelijke discriminatie, oneerlijke sociale normen en houdingen, besluitvorming over seksuele en reproductieve kwesties en een lage mate van politieke participatie. Wereldwijd zijn vrouwen minder aan de slag op de arbeidsmarkt, worden ze minder betrokken bij politieke besluitvorming en hebben ze meer kans op armoede.

Genderongelijkheid blijft een obstakel voor duurzame ontwikkeling

Vrouwen en meisjes spelen nochtans een unieke rol als katalysatoren van verandering. Er bestaat een sterk verband tussen armoede en ongelijkheid en de uitsluiting van vrouwen. Officiële cijfers tonen aan dat door wereldwijd meer in te zetten op gendergelijkheid, de globale Human Development Index ook steevast vooruitgaat. Ook hebben de status, de rechten en empowerment van vrouwen een direct effect op het geboortecijfer, de kindersterfte, de gezondheid en de scholingsgraad van kinderen. In ontwikkelingslanden dragen vrouwen, meer dan mannen, bij aan voedselzekerheid en vormen ze de ruggengraat van de lokale landbouweconomie. Ze zijn belangrijke actoren voor de overgang naar duurzame landbouw en bosbeheer.

Toch blijft genderongelijkheid over de hele wereld bestaan en wordt deze discriminatie nog steeds wereldwijd wettelijk verankerd. Zo is er de discriminatie tussen mannen en vrouwen wat betreft eigendom en het recht om te erven. In 18 landen kunnen echtgenoten hun vrouwen wettelijk verhinderen te werken. In 39 landen hebben dochters en zonen geen gelijke erfenisrechten en 49 landen hebben geen wetten die vrouwen beschermen tegen huiselijk geweld. Ook in de politieke wereld zijn vrouwen nog te vaak ondervertegenwoordigd. Zo bezetten vrouwen in 2018 slechts 23,8% van de parlementaire zitjes wereldwijd.

Ook in de praktijk zien we nog vaak discriminatie en gendergerelateerd geweld. Zo ondergaat 1 op 3 vrouwen tijdens haar leven een vorm van geweld of seksueel geweld. Slechts 52% van de getrouwde of samenwonende vrouwen is vrij om zelf beslissingen te nemen over hun seksualiteit, het gebruik van anticonceptie en gezondheidszorg. We stellen ook nieuwe uitdagingen vast die 25 jaar geleden niet aan de orde waren, zoals een dreigende digitale kloof. Dit is niet enkel een maatschappelijk probleem en een probleem voor gelijkheid, maar vormt ook een wezenlijke uitdaging voor economische ontwikkeling.

Digitalisering wordt gezien als een hefboom voor toegankelijke dienstverlening en duurzame ontwikkeling. Het risico bestaat echter dat de digitale kloof groter wordt als de interventies geen rekening houden met de meest kwetsbaren en met de nood om prioritair te investeren in de basis van duurzame menselijke ontwikkeling, namelijk onderwijs en gezondheidszorg van een goede kwaliteit. We moeten vermijden dat er genderongelijkheid ontstaat in deze sector, zoals dat eerder ook in andere sectoren is gebeurd. Zo is de digitale genderkloof van 11% in 2013 vergroot tot 12,2% in 2016, waardoor een groot aantal vrouwen en meisjes het recht op informatie wordt ontzegd.

Soms manifesteert genderongelijkheid zich ook in de andere richting, waarbij mannen/jongens een nadelige positie hebben ten opzichte van vrouwen/meisjes, wat ook wel de reversed gender gap genoemd en jongens of mannen gediscrimineerd of benadeeld worden op basis van hun geslacht. In landen waar meisjes gelijke toegang hebben tot het onderwijs, is de schooluitval bij jongens doorgaans veel groter en hebben ze minder kans op een hogere opleiding.

Het gaat over het zorgen dat iedereen gelijke kansen heeft om zich te ontplooien. Het gaat over het geven van gelijke toegang tot macht, middelen en inspraak. De rechten van vrouwen verbeteren is dus een belangrijke hefboom om armoede en ongelijkheid uit te bannen en in de strijd tegen onrecht.