Stop Europese steun aan Libische kustwacht

De laatste maanden ging de veiligheidssituatie in Libië er verder op achteruit. Duizenden migranten zitten vast in het geweld. Daar komt nu het risico van COVID-19 bovenop. Migranten die proberen om te ontsnappen worden onderschept door de Libische kustwacht en komen terecht in een vicieuze cirkel van detentie en misbruik.11.11.11 vraagt de EU om de samenwerking met de kustwacht op te schorten. Ook de Belgische regering moet daarin een rol spelen.

Veiligheidssituatie in Libië: van kwaad naar erger

VN-rapporten wijzen al lange tijd op de systematische, grove schendingen van de mensenrechten van migranten in Libië. De rapporten bevatten huiveringwekkende getuigenissen van foltering, seksueel geweld, afpersing, uithongering en slavernij van vrouwen, mannen en kinderen. In officiële detentiecentra rekruteren werkgevers migranten voor dwangarbeid met medeplichtigheid van de autoriteiten.

De veiligheidssituatie is de voorbije maanden verder ontspoord met een toename van bombardementen en gevechten in en rond hoofdstad Tripoli. Tussen 1 januari en 1 april maakte het conflict in Libië al 131 burgerslachtoffers. Dat is 45% meer dan vorig jaar. 150.000 mensen sloegen op de vlucht voor het geweld.

Vele duizenden migranten zitten vastgekneld in het geweld. Ook voor hulporganisaties is het moeilijk om operationeel te blijven. Op 7 mei kwam de haven van Tripoli onder vuur te liggen tijdens een ontscheping van een boot met 25 migranten. IOM medewerkers moesten de locatie evacueren. De migranten werden overgeplaatst naar een detentiecentrum dat niet onder de bevoegdheid van de overheid valt en verdwenen van de radar.

Bovenop die crisissituatie komt nu ook de COVID-19 crisis waarvoor migranten in Libië volgens de VN extra kwetsbaar zijn. Zowel de officiële als de niet-officiële detentiecentra zijn overbevolkt, onhygiënisch en hebben te kampen met tekorten aan water en voeding.

Europese verantwoordelijkheid

Gezien deze onmenselijke situatie publiceerde de VN-mensenrechtencommissaris op 8 mei een statement dat oproept tot een moratorium op alle terugkeer naar Libië. Ook IOM noemt het terugsturen van migranten naar Libië onaanvaardbaar. Toch werden dit jaar al minstens 3.200 mensen die het geweld in Libië probeerden te ontvluchten onderschept en terug aan wal gebracht door de Libische kustwacht. De kustwacht wordt nog steeds financieel en operationeel gesteund door de EU.

Het verzet daartegen groeit. Op 27 april deed de Justice en Home Affairs Commissie van het Europees Parlement (LIBE) een oproep om de samenwerking met de kustwacht stop te zetten. Ook de Mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa vraagt om de samenwerking te stoppen.

Tegelijkertijd dienden verschillende ngo's een klacht in bij het Europese Rekenhof voor het mismanagement van fondsen onder het EU Trust Fund for Africa. Een deel van de Europese steun verloopt namelijk via het project "Support to Integrated Border and Migration Management in Libya" (IBM) dat Libië o.a. in moet helpen om zijn grenzen te controleren en reddingsoperaties uit te voeren. Dat project wordt voor meer dan 90 miljoen euro gefinancierd vanuit het EU Trust Fund . Ook België is lid van het operationele comité en de strategische board die verantwoordelijk is voor de uitvoering van deze projecten.

Stopzetting van de samenwerking

De samenwerking met de Libische kustwacht laat de donkerste kant zien van de Fort Europa politiek die de EU de laatste jaren gevoerd heeft. Sinds 2017 vraagt 11.11.11 de Belgische regering om de steun aan de kustwacht op te schorten bij gebrek aan garanties inzake mensenrechten. In contacten met 11.11.11 en met het parlement heeft de regering de voorbije jaren telkens benadrukt dat het aandringt op verbeteringen op vlak van mensenrechten. Drie jaar later is duidelijk dat er op het terrein geen enkele stap vooruit werd gezet. Volgens 11.11.11 is het dringend tijd om daar conclusies uit te trekken en werk te maken van een 'do no harm' beleid. Elke vorm van operationele steun aan de Libische kustwacht of aan de detentiecentra betekent een enorm risico op medeplichtigheid aan schendingen van de mensenrechten.

We vragen België om binnen de strategische board van het EU Trust Fund (EUTF) aan te dringen op een opschorting van de operationele samenwerking. Voor de steun die buiten het EUTF valt moet België er bij de andere lidstaten, met in het bijzonder Italië (dat minstens zes boten leverde aan de Libische kustwacht), op aandringen om die samenwerking op te schorten.

Dit tot minstens aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• Stopzetting van de arbitraire detentie in Libië
• De toegang van alle migranten in Libië tot medische zorgen.
• De toegang van VN-organisaties, zoals de VN Vluchtelingenorganisatie (UNHCR) tot alle vluchtelingen en andere migranten in Libië
• De ratificatie en toepassing van de VN-Vluchtelingenconventie in Libië en de opzet van een volwaardig beleid inzake asielsysteem
• Een onafhankelijke en transparante monitoring van de mensenrechtensituatie van migranten in Libië

Daarnaast moet België van zodra de omstandigheden dat toelaten meewerken aan de evacuatie van de meest kwetsbaren uit Libië via het Emergency Transit Mechanism (ETM) van de Verenigde Naties en op EU-niveau pleiten voor een volwaardige EU reddingsmissie en een mechanisme voor de spreiding van de verantwoordelijkheden inzake asiel binnen de EU.

Flor Didden, Beleidsmedewerker Migratie