Sociale bescherming voor iedereen is belangrijker dan ooit
70% van de mensen in de wereld leeft zonder volledige sociale bescherming en 80% heeft geen vervangingsinkomen als ze ziek zijn of hun baan verliezen. De pandemie maakt duidelijk dat sociale bescherming voor iedereen belangrijker dan ooit is.
De 4 garanties die samen de "sokkels van sociale bescherming” vormen (social protection floors) zijn krachtige hefbomen om meer veerkracht op te bouwen in het licht van een gezondheids- en sociaal-economische crisis van deze omvang. Ze garanderen essentiële gezondheidszorg, met inbegrip van kraamzorg, evenals inkomenszekerheid voor kinderen, ouderen en mensen op actieve leeftijd in geval van inkomensverlies zoals werkloosheid, invaliditeit of ziekte.
De crisis versterkt op dramatische wijze de gevolgen van de bestaande lacunes in sociale bescherming: 70% van de mensen in de wereld leeft zonder volledige sociale bescherming en 80% heeft geen vervangingsinkomen als ze ziek zijn of hun baan verliezen. In het licht van deze crisis groeit er een consensus tussen de verschillende actoren (intergouvernementeel, gouvernementeel, sociale partners en het maatschappelijk middenveld): er moet worden geïnvesteerd in sociale bescherming, in overeenstemming met Duurzaam Ontwikkelingsdoel 1.3. van de Agenda 2030.
Het ontzeggen van dit mensenrecht aan 4 miljard mensen in de wereld is een groot obstakel voor economische en sociale ontwikkeling
Het is ook heel duidelijk geworden dat de regeringen een belangrijke verantwoordelijkheid hebben om de sociale bescherming van hun bevolking te waarborgen. De sociale bescherming, zoals gepromoot in IAO-aanbeveling 202, herinnert sterk aan een aantal beginselen, waaronder de mondiale en primaire verantwoordelijkheden van de overheid. Om te verzekeren dat het systeem van sociale bescherming de ongelijkheden in een samenleving, die door deze crisis lijken te verergeren, structureel aanpakt, zijn sociale dialoog en tripartisme van essentieel belang. In IAO aanbeveling 202 wordt de rol van elke actor bij de uitvoering ervan in alle lidstaten gespecificeerd: regeringen, werkgevers, werknemers en andere relevante en representatieve organisaties.
De Covid-19 crisis is een wake-up call. Hij heeft aangetoond dat het gebrek aan sociale bescherming niet alleen de armen treft, maar onthult ook de kwetsbaarheid van degenen die het relatief goed hebben. Medische kosten en gederfde inkomsten kunnen gemakkelijk het resultaat van tientallen jaren van werken en sparen van gezinnen wegvagen
Het niet hebben van een ziektekostenverzekering kan ertoe leiden dat de armoede explodeert. In "normale" tijden vallen elk jaar 100 miljoen mensen onder de armoedegrens vanwege te hoge uitgaven voor de gezondheidszorg. Dit wordt “catastrofale uitgaven” genoemd. In combinatie met het enorme inkomensverlies in de huidige crisis is dit vandaag vertienvoudigd. Dit toont aan, indien dat nog nodig was, dat het realiseren van Universal Health Coverage (UHC) een prioriteit moet zijn.
Maar de toegang tot de gezondheidszorg is niet het enige aspect van een volwaardige sociale bescherming. De huidige context toont ook de urgentie aan van het herstel van de sociale rechtvaardigheid door middel van inkomensgaranties! Het is absoluut noodzakelijk om beschermingsmechanismen voor werklozen uit te bouwen of te verbeteren en de inkomenszekerheid in het algemeen te vergroten, onder meer door de bestaande dekking uit te breiden en het niveau van de uitkeringen te verhogen.
Ondanks deze feiten en de herhaalde oproepen van de WHO of de IAO is men de voorbije jaren in ons land blijven bezuinigen op de uitgaven voor sociale bescherming. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de logica op het gebied van ontwikkelingssamenwerking dezelfde is geweest. In de afgelopen jaren zijn de uitgaven voor humanitaire hulp sterk gestegen, terwijl de uitgaven voor de structurele uitbouw van sociale bescherming of voor het versterken van gezondheidssystemen zijn gedaald.
We moeten stoppen met het achterna hollen van crises, zoals die van vandaag. Als we de basis willen leggen voor meer rechtvaardige samenlevingen moeten we kiezen voor preventie en meer veerkracht. Daarom is het van essentieel belang om massaal te herinvesteren in sociale bescherming, zowel hier als in de internationale samenwerking.
Wat moeten we doen?
- Investeer binnen de Belgische ontwikkelingssamenwerking meer in het versterken en uitbreiden van de sociale bescherming in lage- en middeninkomenslanden. Voorzien met name steun voor innoverende maatregelen om sociale bescherming uit te breiden naar wie in de informele economie werkt. Dit kan door een combinatie van mechanismen die werken op bases van sociale bijdragen en mechanismen zonder bijdragen. Op de langere termijn maakt dit de overgang naar de formele economie gemakkelijker. De aard van de pandemie vereist een snelle en doeltreffende uitvoering van beleid op een voldoende grote schaal, om het grote aantal getroffenen te bereiken, ook in plattelandsgebieden.
- In zijn ontwikkelingssamenwerking moet België de rol van lokale actoren bevorderen. Zij moeten een beslissende rol krijgen bij de planning, uitvoering en evaluatie van de stelsels van sociale bescherming. Naast de lokale overheid is het van essentieel belang om ook vakbonden, mutualiteiten en andere relevante actoren uit het maatschappelijk middenveld die bijdragen aan de verwezenlijking van de sociale bescherming, te ondersteunen.
- We vragen dat België de oprichting van een Globaal Fonds voor Sociale Bescherming zou ondersteunen. Een fonds dat sociale bescherming in de armste landen moet helpen versterken door middel van internationale solidariteitsmechanismen.
- Het antwoord op de huidige crisis is ook een kans om de Belgische expertise op het gebied van sociale bescherming te valoriseren. De expertise van niet-overheidsactoren op het gebied van sociale bescherming is complementair aan die van gespecialiseerde overheidsdiensten en academische instellingen. Het is daarom belangrijk om bijkomende middelen te voorzien voor de samenwerking tussen de actoren, over de verschillende kanalen van de Belgische ontwikkelingssamenwerking heen.
Koen Detavernier - Werkgroep sociale bescherming
