'inspired by nature': bos+ en partners stellen maakbaar voor
"Willen jullie meewerken aan de toekomst van duurzaam design in Vlaanderen?" In 2017 lanceerden BOS+, Flanders DC, Design Museum Gent en de OVAM deze vraag als start voor een tweejarig leertraject, vanuit de overtuiging dat heel wat problemen kunnen opgelost of vermeden worden als ontwerpers te rade gaan in de natuur. MAAKBAAR legde terzelfdertijd de nadruk op ecologie, economie en het sociale. De oproep vond goed gehoor. Heel wat ontwerpers wilden maar wat graag bijleren van het bos.
Systemen van het bos als oplossing?
Waar wij ons zorgen over maken, is de manier waarop we als maatschappij met onze grondstoffen omgaan en de gevolgen van onze keuzes voor mens en milieu - hier en in het zuiden van de wereld. Waar wij van dromen is een ‘duurzame, mondiale samenleving’ zoals dat dan heet. Maar hoe geraken we daar? En wie kan daar mee aan bouwen? Daarvoor moeten we ook buiten onze eigen sector durven kijken. Naar het begin van de hele productie- en consumptieketen en dus: naar design.
Want ja, ontwerpers hebben een belangrijke verantwoordelijkheid bij hun keuzes over de oorsprong en het gebruik van materialen, productieprocessen en energieverbruik, afval en reststromen. Maar ook voor positieve verandering hebben ze een sleutelrol. Ze combineren een uitgebreide technische kennis met de kunst om mensen aan te spreken en mee te nemen, om nieuwe toekomstvisies te verbeelden en tegelijk te materialiseren. En net dat maakt hen cruciaal voor een eerlijke en verantwoorde productie en consumptie.
Het project ging van start met een introductie in de drie systemen van het bos:
- Kringlopen: een bos genereert geen afval, alles is cyclisch.
- Materialen: een bos herbergt heel wat boeiende materialen met onvermoede voordelen: hout, mycelium, restproducten (zoals dennenaalden en bladeren), invasieve soorten,...
- Biomimicry: De natuur heeft briljante oplossingen bedacht: afkijken mag.
Met de combinatie van creativiteit en daadkracht brachten designers deze circulaire gedachte in de praktijk.
Van droom tot daad
Toen we in de zomer van 2016 van start gingen spraken we met scholen waar duurzaamheid nog amper of niet in het curriculum zat, met ontwerpers die conceptueel interesse hadden in duurzaam design maar alle kennis ontbraken, en met sectororganisaties die voor good practices en advies vooral naar de buurlanden verwezen. Maar, het enthousiasme om daar verandering in te brengen was groot.
De sector reageerde met veel overgave en snel werd duidelijk; Vlaamse designers voelden niet alleen dat ze iets ‘moesten’ gaan doen rond duurzaamheid, ze wílden dat ook.
Leren van het bos
Eenmaal vertrokken, lag de ambitie meteen hoog. Wat is duurzaam design en hoe ga je daarmee aan de slag? In onze definitie zou dat alleszins niet ‘zomaar’ gelijk staan aan ecodesign. Daarin zouden we rekening houden met ecologische, maar ook sociale en economische aspecten van duurzaamheid. Daarin zouden we geen genoegen nemen met een neutrale impact, maar vastberaden streven naar een positieve bijdrage van design. Eerder dan ‘welke invloed kan duurzaamheid hebben op jouw ontwerp?’ wilden we van designers weten ‘welke invloed kan jouw ontwerp hebben op (de transitie naar) een duurzame samenleving?’
Maar om ontwerpers te activeren, moet je ze ook inspireren. Willen we designers meer duurzaam zien werken, laat ze dan leren van de beste. Laat ze leren van het bos, laat ze leren van de natuur.
Tot en met eind september 2019 waren de designs van de MAAKBAAR ontwerpers in de expo Belgian Design: Generous Nature te bewonderen in het Design Museum Gent. De tentoonstelling werd feestelijk ingehuldigd en lokte heel wat bezoekers.
Ontwerpen van/voor de toekomst
MAAKBAAR kan vandaag tevreden terugblikken. We zijn dankbaar voor de boeiende en gevarieerde groep ontwerpers die we konden samenbrengen; onder hen jonge starters maar ook gevestigde waarden, duurzaamheidsexperts (in wording) maar evengoed ontwerpers die met dit thema een sprong in het onbekende waagden. Anderhalf jaar lang mochten ze leren van de projectpartners, van good practices uit het buitenland maar ook: van elkaar. Hun gezamenlijke traject maakte dit project bijzonder voor hen en voor iedereen die erbij betrokken was.
Partners: BOS+, Design Museum Gent, Flanders DC, OVAM en AIDER Peru.
Onderwijspartners: Universiteit Gent, Universiteit Antwerpen, LUCA Gent, LUCA Genk, LUCA Brussel, Howest, Thomas More Mechelen en Universiteit Hasselt.
Deelnemende ontwerpers: Charlotte Antoons, Pieter Dondeyne, Ben Hagenaars, Filip Janssens, Philippe Martens, Kristel Peters, Emma Ribbens, Heleen Sintobin, Roel Vandebeek, Jan Velthuizen en Sep Verboom.
Met steun van: De Vlaamse overheid Dienst Internationaal Vlaanderen, de Belgische Ontwikkelingssamenwerking en de provincie Oost-Vlaanderen.
