"Ik wil de status van vluchtelingen verheffen van hopeloos tot waardige individuen, die het recht hebben om te overleven"
"2020 is een historisch keerpunt voor Libanon. De crisis die we momenteel doormaken, kent verschillende lagen", aan het woord is Ziad Hakim, verantwoordelijke voor partnerschappen bij Sawa for Development and Aid, een partner van 11.11.11. Ziad en zijn team geven Syrische vluchtelingen in Libanon opnieuw hoop op een leefbare toekomst.
De situatie in Libanon bereikt een dieptepunt. Hoe ga je daar als sociaal werker mee om, hoe slaag je er in de zwaarste omstandigheden verder te gaan? Hoe breng je een emancipatorische visie op ontwikkeling in de praktijk, terwijl bij veel gezinnen niet eens de basisbehoeften worden vervuld?
“Eind 2019 belandden we in een diepe economische recessie. De Libanese pond stortte in snel tempo in elkaar. Er werden kapitaal- en valutacontroles ingevoerd, waardoor handel met het buitenland sterk bemoeilijkt werd. Hierdoor kwam de voedselzekerheid in gevaar, maar ook de zorgsector en het onderwijs werd geraakt.
Hierboven op kwam de pandemie. Libanon is niet voorbereid op een gezondheidscrisis van zulke omvang. COVID-19 kwam bovenop de bestaande economische en sociale spanningen. Het Libanese politieke systeem is niet in staat vooruitgang te boeken en beslissingen te nemen.
Alsof dit alles nog niet genoeg was, ontplofte er op 4 augustus een lading ammoniumnitraat in de haven van Beirut. Een enorme tragedie. We verloren ontzettend veel levens. De haven van Beiroet, de economische motor van Libanon werd compleet verwoest. 85% van alles wat we consumeren importeren we. In luttele seconden lag de helft van mijn stad in scherven.
Er is gebrek aan diensten op alle niveaus. De crisissen stapelen zich letterlijk op. Beeld je eens in wat de impact op vluchtelingen en onze werking is. Men maakt van hen de zondebok van deze crisis. Libanon ligt in puin”, klinkt het.
Vluchtelingen worden tot zondebok gemaakt, stelt u. Ook in België wordt er door sommige politici naar migranten gewezen. Dat migranten vaak in de armere wijken wonen, met minder ruimte voor social distancing, wordt over het hoofd gezien.
Het is simpeler dan dat. Libanon slaagt er niet eens in voldoende zorg te bieden aan de bevolking, Dus ja, natuurlijk worden vluchtelingen tot zondebok gemaakt. Daardoor hebben zij nog beperktere toegang tot zorg.
Gelukkig zijn er heel wat humanitaire organisaties die hen ondersteunen en inzetten op gezondheidszorg tout court. Er zijn enkele openingen, maar de uitdaging is gigantisch. De economische crisis voedt het idee dat vluchtelingen concurrentie op de arbeidsmarkt zijn.
Sawa ontstond in 2011, bij het uitbreken van de Syrische burgeroorlog en richt zich vooral tot Syrische vluchtelingen. Hoe is de situatie vandaag? Zagen jullie een toestroom van vluchtelingen door het coronavirus?
Niet echt, de trends blijven hetzelfde. Door de pandemie zijn de grenzen ook gesloten. De uitdaging zit echter in hoe we hen ook nu blijven ondersteunen en onze normale programma’s draaiende kunnen houden.
Internationale donoren hebben hun handen vol met het bestrijden van de coronacrisis in eigen land en verminderen hun financiering aan ngo’s. Om duurzaam aan de slag te gaan hebben we echter ook duurzame financiering nodig.
Hoe gaat Sawa juist te werk?
Sawa staat voor een holistische aanpak. We werken rond verschillende pijlers en zijn een grassroots organisatie. We zijn actief in gebieden waar veel vluchtelingen leven, zoals de Bekavallei, in het Oosten van Libanon.
We werken zowel rond onderwijs als bescherming. Maar we hebben ook programma’s die vluchtelingen ondersteunen in hun levensonderhoud. Daarnaast is er ook nog de noodhulp en ondersteunen we ook de gastgemeenschap. Dit alles ondanks onze beperkte middelen.
Het alternatieve onderwijs is een belangrijke pijler. In onderwijsondersteunende centra betrekken we de meest kwetsbare kinderen en jongeren in het leerproces. Dit gaat over zowel heel jonge kinderen, tot en met een jaar of 13 à 14. We bieden hen bieden leerprogramma’s aan, in samenwerking met het Ministerie van Onderwijs, om hen uiteindelijk te integreren in het reguliere onderwijs. We werken ook met wat oudere jongeren die we klaarstomen voor de plaatsingstoetsen van het openbare Libanese onderwijs.
Daarnaast bieden we allerlei buitenschoolse activiteiten aan en staan we bij heel wat gezinnen in voor gratis lesmateriaal, maar ook basisbehoeftes. Onze onderwijspijler is meer dan onderwijs alleen, we willen kinderen op alle fronten ondersteunen.
Daar hoort ook bescherming bij. Onze maatschappelijk werkers en psychologen geven ondersteuning in onze verschillende onderwijscentra. Dit gaat over bewustwording en psychosociale ontwikkeling. Heel wat van deze kinderen komen heel wat obstakels in hun leven tegen zoals kinderarbeid, of kinderhuwelijken. Onze psychosociale steun past in die zin in het kader van kinderscherming.
De manier waarop jullie hulp en ondersteuning bieden gaat dus heel wat verder dan het klaslokaal?
Absoluut, zelfs eenmaal in het openbaar onderwijs is niet alles van de baan. Een praktisch maar wel erg prangend probleem is nabijheid. We zetten ook zelf vervoer op om hen op school te krijgen. We bieden hen ook schoolboeken aan, uniformen, rugzakken en verzekeringen.
Slaag je erin op lange termijn met dezelfde groep kinderen te werken of is er een constante stroom van vertrekkers en nieuwkomers?
Ja dat is inderdaad wel een beperking in zeker zin.
Maar we hebben ook programma’s die schipperen tussen onderwijs en levensonderhoud. Zo werken we samen met Microsoft om kinderen te ondersteunen in digitaal leren en computervaardigheden. De wat oudere jongeren laten we kennis maken met ondernemingsvaardigheden.
De aantallen voor dit soort programma’s nog steeds erg beperkt. Tegelijkertijd helpen we hen families door de winter. We verdelen voedselpakketten en warme maaltijden en delen hygiëne kits uit in de strijd tegen corona.
Ook de ouders worden betrokken?
Ja absoluut. We nemen hen mee in een traject dat specifiek kinderen met een beperking beschermt en gaan dieper in op de gelijkheid tussen jongens en meisjes, om gendergeweld te voorkomen.
Ze worden betrokken in allerlei programma’s, gericht op opvoeding en bewustwording. We pleiten voor een inclusieve aanpak, op elk niveau, het hele schooljaar door. We geloven in een zeer participatieve aanpak. We zagen ook in de lockdown dat de ouders allemaal meer betrokkenheid toonden in het leerproces van hun kinderen.
Wat zijn je grootste frustraties bij het werken met kinderen?
Je hebt inderdaad heel wat lange termijn doelstellingen te vervullen, wat niet altijd even makkelijk is. Toch is onze grootste frustratie eerder de beperkte reikwijdte van onze capaciteiten en middelen. We zouden liefst nog meer doen, zonder in te boeten aan kwaliteit en volop inzetten op elk aspect van het leerproces en nog meer inzetten op digitaal leren.
Dan heb ik het nog niet eens over het belang van humanitaire waarden. Om echte impact te genereren willen we hun status verheffen van hopeloze vluchtelingen tot waardige individuen die het recht hebben om te leren en te overleven in deze wereld. Waardigheid is dan ook één van onze kernwaarden. We willen vluchtelingen ondersteunen tot onafhankelijke individuen die de samenleving verder uitbouwen.
SAWA belichaamt een zeer emancipatorische visie?
Inderdaad, dit maakt deel uit van de visie die we hebben op menselijk kapitaal en zijn potentieel om te groeien. Dit perspectief heeft een directe invloed op de sociale cohesie. Meer dan dat, op de duurzaamheidsbehoeften waar we als hele planeet mee te maken hebben.
