Drugsgeweld in Ecuador: 5 vragen en antwoorden met onze expert Freya
Chaos. Enkel met dat woord lijkt de situatie in Ecuador momenteel te beschrijven. De maatregelen van de regering - na de ontsnapping van de beruchte drugscrimineel Fito - leidden tot een spiraal van geweld. Hoe is het ooit zover kunnen komen? Wat is de impact op de gewone bevolking? En kan de rust ooit terugkeren? 11.11.11-expert Freya Rondelez beantwoordt onze 5 vragen.
Hoe is het geweld plots geëscaleerd?
Nadat de beruchte drugscrimineel Adolfo Macías Villamar, alias Fito, uit de gevangenis ontsnapte, kondigde de regering maatregelen aan om de criminele bendes aan te pakken. Daarop escaleerde het geweld, met een open oorlog tussen de bendes en het Ecuadoraanse leger. In verschillende gevangenissen in het land heeft de staat de controle volledig verloren en zwaaien bendes de plak. De situatie is volledig uit de hand gelopen nadat gewapende mannen een nationale televisiestudio zijn binnengedrongen. Vroeger deden gewelddadige situaties zich vooral voor in de havenstad Guayaquil, maar de criminaliteit en het geweld hebben zich nu alsmaar uitgebreid. Ondertussen is het grootste deel van de kuststreken in de greep van criminaliteit, ook de hoofdstad Quito.
Was Ecuador altijd al in de ban van drugsbendes?
Nee, zeker niet. Vroeger was Ecuador zelfs een oase van rust. Het geweld is pas de laatste jaren fel toegenomen, samen met de macht van criminele bendes. Verschillende factoren hebben daarbij een rol gespeeld. Zo was Ecuador wel al een doorvoerland van cocaïne afkomstig uit Colombia en Peru, maar waren de georganiseerde bendes nog niet zo sterk. Nu wel omdat ze meer contacten hebben met grote maffia’s uit andere landen, zoals Mexico, Colombia en zelfs Albanië, en criminele praktijken hebben overgenomen.
De bendes hebben hun activiteiten de laatste jaren ook uitgebreid met andere lucratieve illegale activiteiten. Drugs worden niet enkel meer verscheept naar het buitenland, maar ook verhandeld op de lokale markt. Daardoor is er veel rivaliteit tussen verschillende bendes die hele volkswijken onder hun controle willen nemen. Afpersing is daar één manier voor. En een groot deel van de bevolking is daarvan het slachtoffer. Grote en kleine winkeliers, en zelfs straatverkopers, moeten ‘vacuna’ of beschermingsgeld betalen aan de lokale maffia als ze problemen willen vermijden. Ook vinden er steeds meer ontvoeringen plaats om losgeld af te dwingen.
Daarnaast verergeren ook de slechte economische situatie en de toegenomen ongelijkheid de situatie. De maatregelen om te besparen op sociale uitgaven, hebben de staatsinstellingen uitgehold. Mensen en vooral jongeren vallen voor het idee dat je snel en gemakkelijk geld kan verdienen door drugs te verhandelen.
Ten slotte wijzigde ook de coronapandemie de verhandelingsroutes van cocaïne, en was er toen meer chaos door verminderde politiecontrole in volkswijken.
Beetje bij beetje kreeg de drugsmaffia zo meer macht. Enerzijds met de controle van een aantal gevangenissen, en de strijd om macht tussen bendes in diezelfde gevangenissen. Anderzijds met hun infiltratie in alle lagen van de staat: van de politie tot het leger, maar ook de rechterlijke macht en politieke wereld. Door omkoping en smeergeld kunnen de criminelen hun illegale praktijken gewoon verderzetten.
De gewelddadige gebeurtenissen van de afgelopen week staan helemaal in het teken van het machtsspel van de bendes, die de controle en macht willen behouden en verder uitbreiden.
Wat is de impact op de bevolking?
Een groot deel van de Ecuadoraanse bevolking leeft in armoede. Dat maakt hen, en zeker jongeren, erg kwetsbaar voor drugsbendes. Ze rekruteren met het aantrekkelijke vooruitzicht dat ze er snel en gemakkelijk geld kunnen verdienen. Alle ingrediënten voor een spiraal van geweld.
Het geweld speelt zich vooral af in de straten met veel overvallen, ontvoeringen en ook steeds meer moorden. De bevolking leeft in angst en durft ‘s avonds niet meer naar buiten. Ook is nu de noodtoestand uitgeroepen en geldt er een avondklok.
Wat doet de regering om het geweld te stoppen?
De nieuwe president Daniel Noboa neemt maatregelen om het bendegeweld te stoppen en de gevangenissen terug in handen te krijgen. Dat is natuurlijk niet vanzelfsprekend en er is ook een gebrek aan transparantie. Momenteel zou er het ‘plan Fénix’ op tafel liggen, maar het is allesbehalve duidelijk wat dat plan inhoudt. Het lijken vooral populistische maatregelen te zijn die beantwoorden aan de roep van een groot deel van de bevolking om de bendes uit te schakelen en de veiligheid terug te laten keren.
Maar in de realiteit liggen de zaken toch vaak anders en worden er in dit soort situaties ook onderhandelingen opgestart met bendes. De regering van voormalig president Lasso zou in gesprek zijn geweest met een aantal bendes over een soort vredesovereenkomst.
Kan de rust ooit nog terugkeren?
President Noboa heeft het bendegeweld bestempeld als een interne oorlog tussen bendes en militairen, en gekozen voor een autoritaire aanpak. Toch is dat geen goede oplossing op lange termijn, en wakkert het de spiraal van geweld alleen maar aan. Dat zeggen ook 11.11.11-partners, Acción Ecológica en Yasunidos, en andere maatschappelijke organisaties. Ze veroordelen het geweld en eisen dat de Ecuadoraanse staat komt met structurele oplossingen.
Onze partners zetten druk op de overheid om met een veiligheidsplan te komen dat de mensenrechten respecteert, de inkomstenbronnen van bendes controleert en limiteert, en de infiltratie van bendes in de staat aan banden legt. Daarnaast moet er volgens hen ook meer geïnvesteerd worden in de sociale sector, zoals onderwijs, gezondheidszorg en tewerkstelling, om de ongelijkheid tegen te gaan. Jongeren die nu aangetrokken worden door drugsgeld, moeten andere toekomstmogelijkheden zien.
Ecuador zal hoe dan ook steun nodig hebben van de internationale gemeenschap om de drugshandel en het geweld te stoppen. Het land staat ook hoog op de agenda van België omdat het grootste deel van de cocaïne die de haven van Antwerpen binnenkomt van daar afkomstig is. Maar ook op andere gebieden is internationale solidariteit broodnodig, zoals het beperken van de schuldenlast, om de staat de ademruimte te geven om te investeren in een effectief economisch en veiligheidsbeleid.
