De vlucht van Zana naar België: "Ik zat opgesloten terwijl ik wist dat ik geen crimineel was."

Koerdisch zijn is moeilijk. Het is alsof je je leven start op min drie, terwijl anderen op nul beginnen. Of je nu geboren bent in Syrië, Irak, Iran of Turkije, als Koerd krijg je te maken met misbruik, onderdrukking en intimidatie door de overheid. Dat was niet anders in Syrië. Op school moesten we verplicht Arabisch leren. Doe je dat niet? Dan volgen er straffen. Als vrouw is het bovendien extra moeilijk omdat er bepaalde rollen zijn die de maatschappij van jou verwacht.

Maar Koerdisch zijn is ook iets om trots op te zijn, want elke Koerd heeft een beetje activisme in zich. Dat is natuurlijk ook pijnlijk want als je niet opkomt voor jezelf dan is er niemand die het zal doen. 

We zijn gevlucht toen ISIS in september 2014 onze stad Kobanî probeerde te veroveren. Toen de gevechten begonnen, werden wij Koerden gewoon aan ons lot overgelaten. De president liet alle artsen, leerkrachten, dokters en ambtenaren – allemaal Arabieren – evacueren. Wij bleven achter zonder elektriciteit, water, voedsel of bescherming. 
Toen ISIS in september 2014 onze stad Kobanî probeerde te veroveren, was het blijven vechten of vluchten. Mijn gezin koos voor dat laatste. 

Nee, in het begin was er geen plan. We zijn 2 jaar in Turkije gebleven, maar het was niet gemakkelijk. In 2016 waren Syrische vluchtelingen nog welkom – nu is dat ook een ander verhaal – maar Koerden waren dat niet. We konden niets: niet studeren, niet legaal werken en we waren bang om opgepakt te worden door de politie. Mijn papa verzamelde geld om een smokkelaar te betalen en we besloten om te vluchten naar Noorwegen.

Na 3 dagen op de vrachtwagen werden we plots afgezet in een bos. De smokkelaar vertelde ons dat het te gevaarlijk werd en we alleen moesten verdergaan. Het was pikkedonker, het regende en we zagen niets. Ik herinner me dat mijn papa bij elke stap stenen gooide om te horen of er iets voor ons was. 

Na een tijdje kwamen we aan in een klein dorpje waar we plots omsingeld werden door politie. Ik was 18 en zo bang. Ik dacht altijd dat de politie enkel kwam als je iets slecht had gedaan. Ze vertelden ons dat we in Hongarije waren en brachten ons naar het politiekantoor om onderzoek te doen.

We moesten onze kleren uitdoen en werden naakt gefouilleerd. Ik ben de enige van mijn gezin die Engels spreekt en vroeg of een politievrouw dat kon doen, maar dat werd niet toegelaten. Ik, mijn mama en mijn zusje van 12 jaar werden naakt aangeraakt door politiemannen, terwijl we dat niet wilden. Daarna werden we opgesloten in detentie. 

Dat was heel zwaar. Je hebt er geen rechten, geen gsm, geen internet en geen contact met de buitenwereld. Je krijgt één keer per dag eten en wordt ook tijdens de nacht gecontroleerd. Je leeft alsof je een crimineel bent, terwijl je weet dat je dat niet bent.

In Noorwegen vroegen we asiel aan, maar na 3 maanden kregen we een eerste negatief antwoord. Omdat onze vingerafdrukken in Hongarije geregistreerd stonden, moesten we teruggaan. Volgens de Dublin-Conventie is het eerste land van aankomst verantwoordelijk voor de asielaanvraag. Hongarije dus in ons geval. Maar Hongarije wou onze asielaanvragen ook niet behandelen en Noorwegen wou ons toch terugsturen.

Later werd ik naar dezelfde cel als mijn familie gebracht en mocht ik plots wel een advocaat bellen. Ze brachten mij een oude telefoon en een lijst van 52 telefoonnummers van advocaten. Mij maakte het niet uit wie ons ging helpen, dus ik begon de hele lijst van A tot Z te bellen. Ik kreeg 5 minuten om hen te overtuigen om ons te verdedigen, maar na het proberen van alle nummers antwoordde niemand. De volgende dag werden we terug op het vliegtuig richting Hongarije gezet. 

Ik dacht altijd dat Europa de plaats was waar je jezelf kan zijn, je mening kan zeggen, je mensenrechten gerespecteerd worden. Maar opeens word je zo onmenselijk behandeld door verschillende Europese landen. Van Hongarije kan je nog zeggen dat het een extreemrechts land is, maar van Noorwegen heb je echt een droombeeld: de plek waar iedereen wilt wonen of werken.  

Toen we opnieuw in Hongarije aankwamen, hadden we niets en moesten we op straat slapen. Na 3 dagen besloten we naar Oostenrijk te gaan omdat papa daar familie kende. We zijn daar 4 maanden gebleven, hebben asiel aangevraagd, maar werden opnieuw teruggestuurd naar Hongarije.

Een ngo hielp ons aan een klein appartement. Ik werkte 14 uur per dag in een restaurant en voor een ngo die niet-begeleide minderjarigen ondersteunde. We probeerden een leven op te bouwen, maar het was niet gemakkelijk.

In Hongarije was er veel racisme, mijn broer is zelfs een keer aangevallen op straat. Na de verkiezingen in april 2018 werd het nog erger omdat de extreemrechtse partij won. Alle ngo’s die iets met migratie te maken hadden, werden gecriminaliseerd. Elke werknemer moest zo lang naar de gevangenis als zijn aantal dienstjaren. In mijn geval betekende dat 1 jaar cel, voor mijn manager 6 jaar. In Hongarije blijven was geen optie en dus vluchtten we in juli 2018 naar België. 

Aangekomen in België kon ik in theorie wel verder met mijn leven, maar werd ik geblokkeerd met depressie. Ik wou dat verwerken, maar kon het niet betalen. Na maanden wachten kreeg ik eindelijk hulp van de overheid, maar dat was veel te laat. Ik was heel ver: ik sprak over zelfmoord, verwondde mezelf, slikte veel pillen en heb zelfs 2 keer euthanasie aangevraagd. 

Detentie is geen oplossing om mensen te stoppen. Mensen die willen vluchten, weten niet eens dat detentie bestaat. Met de oorlog in Oekraïne hebben we gezien dat Europa heel goed vluchtelingen kan opvangen. Ik ben blij dat die mensen een plek hebben gekregen, want ik weet wat het is om te vluchten.

Maar er is wel veel discriminatie door Europese landen die vluchtelingen opvangen. Opvang moet niet gaan over blauwe ogen en blond haar, wel over de regels en verdragen volgen. Ik was gewoon op zoek naar een veilige plek, maar in de plaats moest ik naar detentie. Mensen en machthebbers beseffen niet dat detentie asielzoekers fysiek en mentaal vernietigt. 

Zana is maar één van de vele slachtoffers van detentie. Haar verhaal toont dat het anders kan. En moet.

11.11.11 pleit voor een menselijk Europees asiel- en migratiebeleid met solidariteit tussen de lidstaten. We vragen meer veilige routes, kwaliteitsvolle bescherming en opvang, en een einde aan het gewelddadige beleid.