5 vragen over de burgeroorlog in Myanmar
In Myanmar zijn deze week meer dan honderd burgerslachtoffers om het leven gekomen na bombardementen van het leger. Onrust overheerst in het land sinds de staatsgreep op 1 februari 2021. Maar eigenlijk sluimert een burgeroorlog al op de achtergrond sinds de onafhankelijkheid in 1948. Kris Vanslambrouck, Azië-expert bij 11.11.11, kadert in 5 vragen en antwoorden de burgeroorlog in Myanmar.
14 Apr 2023
4 minuten
1. Hoe is de burgeroorlog in Myanmar ontstaan?
Myanmar, ook wel bekend als Birma, is sinds 1 februari 2021 opnieuw in de greep van een burgeroorlog. Op die bewuste maandagochtend greep het leger de macht na de afzetting van de democratisch verkozen leider en Nobelprijswinnaar Aung San Suu Kyi en de arrestatie van diverse ministers.
De reden? Suu Kyi en haar partij National League for Democracy(NLD) zouden de verkiezingen van november 2020 hebben vervalst. Die verkiezingen waren pas de derde ‘vrije’ verkiezingen in het land, nadat het in 1948 onafhankelijk werd van Groot-Brittannië. De NLD haalde een klinkende overwinning en verpletterde de partijen die aanleunden bij het leger en het bestuur bijna 70 jaar controleerden.
De bevolking trok meteen massaal op straat om te protesteren tegen deze staatsgreep. Sinds het begin van de opstanden werden nu al bijna 3.000 mensen vermoord door de veiligheidstroepen. 17.000 anderen werden gearresteerd en 1,4 miljoen mensen zijn op de vlucht voor het geweld.
2. Wie vecht er tegen het leger?
Al sinds de onafhankelijkheid in 1948 teistert een sluimerende burgeroorlog het land. De macht was stevig in handen van de Bamar, de grootste etnische bevolkingsgroep van het land. De vele minderheden voelden zich tekort gedaan en bewapenden zich om hun etnische gebieden te verdedigen. Na de relatief democratische verkiezingen in 2015 groeide er een consensus onder de jonge bevolking van het land (de helft is jonger dan 30 jaar): de terugkeer naar een dictatuur en geweld is geen optie.
Na de staatsgreep grepen ze terug naar de wapens, samen met aanhangers van de partij NLD. Hun guerrilla tactiek en de steun van de bevolking maakt ze vaak ongrijpbaar, ze zijn ondertussen met ruim 65.000.
3. Hoe reageert de militaire junta zelf op dit verzet?
De macht van Tatmadaw, de officiële naam van het leger, daalt zienderogen. Om zichzelf en de staatsgreep te bekostigen, eigenen ze zichzelf een grote hap toe uit de nationale begroting en halen ze enorme, geheime inkomsten uit een zeer uitgestrekt zakenimperium.
Maar sinds de machtsovername wordt de militaire regering geconfronteerd met personeelstekort en slagen ze er niet in om meer dan de helft van het grondgebied onder controle te krijgen. De rest van het land wordt op lokaal niveau bestuurd door de National United Government (NUG), de regering in ballingschap die bestaat uit leden van de NLD partij en diverse vertegenwoordigers van de etnische minderheden.
Om wraakacties te ondernemen tegen de aanhangers van de NUG, bevoorraadt het leger daarom burgers, politie, brandweerkorpsen, het Rode Kruis en politieke organisaties van wapens.
Ondertussen probeert de junta* zichzelf te legitimeren. Zo hielden ze begin januari 2023 een grote parade ter gelegenheid van de 75e Onafhankelijkheidsdag. Ook lieten ze een enorme tempel in de administratieve hoofdstad Naypyidaw bouwen. De recente ‘ontdekking’ van een witte albino baby-olifant interpreteren ze als een goddelijk teken van de legitimiteit van de junta. Dergelijke olifant is immers uiterst zeldzaam en staat symbool voor politieke macht. De arme olifant werd daarbij onmiddellijk gevangen genomen en naar de hoofdstad gebracht.
*Een militaire junta zijn een kleine groep militairen die meestal door een staatsgreep aan de macht zijn gekomen.
4. Wie steunt de militaire regering?
De BBC telde tussen februari 2021 en januari 2023 minstens 600 luchtaanvallen door het leger. De militaire regering vertrouwt steeds meer op vliegtuigen en munitie die geleverd worden door Rusland en China. Hiermee worden door de oppositie gecontroleerde dorpen gebombardeerd, waarbij veel burgerslachtoffers vallen.
Recent nog, op 11 april, bombardeerde het leger het dorp Pa Zi Gyi tijdens een ceremonie van de oppositie die het gebied controleert. De meerderheid van de 165 slachtoffers waren vrouwen en kinderen. Daarmee is het de dodelijkste aanval van het leger.
Daarnaast heeft de junta ook rechtbanken ingeschakeld om de oppositie te onthoofden. Zo werd de afgezette leider Suu Kyi ondertussen veroordeeld tot 33 jaar gevangenisstraf, zogenaamd wegens het overtreden van COVID-maatregelen, corruptie en het bezit van jawel, walkie talkies.
5. Wat doet de internationale gemeenschap?
De National United Government vraagt terecht om meer aandacht voor hun strijd tegen de militaire regering, en de misdaden van deze laatste tegen haar eigen volk. Het verzet moet het nu immers doen met veel improvisatie en wapensmokkel om te strijden tegen het veel beter uitgeruste leger.
De aanval van dinsdag werd veroordeeld door talrijke internationale organisaties, waaronder de Verenigde Naties en mensenrechtenorganisaties. Zo zei VN-mensenrechtencommissaris Volker Turk dat hij "geschokt" was door de aanval, vooral omwille van de vele burgerslachtoffers wat in inbreuk is op de regels van internationaal recht.
Amnesty International en Human Rights Watch benadrukten dat de junta-luchtaanvallen vragen om een dringende opschorting van de invoer van vliegtuigbrandstof voor de Myanmarese luchtmacht.
11.11.11 heeft geen eigen werking in Myanmar, maar als lid van ASEAN (Verbond van Zuidoost-Aziatische Staten) staat Myanmar dit jaar wel op de kaart van KontraS, onze mensenrechtenpartner in Indonesië. KontraS heeft de regering opgeroepen om een actievere rol te spelen in het isoleren van het leger, het openlijk diplomatiek erkennen van de National United Government als legitieme vertegenwoordiger van het Myanmarese volk en het opstarten van onderhandelingen.