Maak van je gemeente een Solidaire Gemeente

Wil je iets meer gewicht geven aan de vraag, kies dan voor de officiële participatiekanalen van burgers aan het lokale beleid: dien een ‘voorstel van burgers’ of een verzoekschrift in. Het Decreet Lokaal Bestuur voorziet dat élk lokaal bestuur de mogelijkheid aan haar inwoners moet bieden om punten op de agenda van de Gemeenteraad te zetten. Maak hier dus ook gerust gebruik van!

Hoe je dit in jouw gemeente doet, moet je opzoeken op de website van je gemeente. Het decreet geeft namelijk autonomie aan de lokale besturen om dit zelf te organiseren. Het kan dus in elke gemeente en stad anders georganiseerd zijn. Zo moest vroeger een ‘voorstel van burgers’ onderbouwd zijn met een bepaald aantal handtekeningen, maar dit is niet meer verplicht en door sommige gemeenten ook uit de voorwaarden gehaald. Wel maken de voorwaarden en modaliteiten van burgerparticipatie in principe deel uit van het reglement van de gemeenteraad. Vind je dus niet meteen terug op de website van je gemeente hoe je een ‘voorstel van burgers’ of een verzoekschrift kan indienen, ga dan op zoek naar het reglement van je gemeenteraad. 
 

Zit je in een adviesraad? Of ken je iemand die in een adviesraad zit? Bekijk dan met hen of deze oproep om een Solidaire Gemeente te worden als officieel advies kan geformuleerd worden naar de Gemeenteraad. Adviezen van de adviesraden moeten behandeld worden door de Gemeenteraad en van antwoord worden voorzien. De Mondiale Raad of Gemeentelijke Raad voor Ontwikkelingssamenwerking is goed geplaatst om dit advies te formuleren. Maar ook een Jeugdraad of Welzijnsraad kan dit doen. Het overzicht van de adviesraden in jouw gemeente vind je meestal ook op de website.

In het ideale geval ken je een gemeenteraadslid persoonlijk en kan je op een informele manier met hem/haar/hen bespreken wat je graag wil agenderen op de volgende gemeenteraad. Maar indien je de gemeenteraadsleden niet persoonlijk kent, neem dan eens een kijkje op de website van je gemeente. Alle gemeenten in Vlaanderen hebben op hun website een overzicht staan van de samenstelling van de gemeenteraad, heel vaak ook met contactgegevens per persoon. Weet je niet wie je moet aanspreken? Kies dan voor de voorzitter. Hij/zij/die is immers verantwoordelijk voor de agenda.

We zitten met een acute opvangcrisis. Er zijn opvangplaatsen tekort waardoor mensen op straat moeten slapen en de koude vrezen. Jouw gemeente kan bijdragen aan de oplossing door een “Solidaire Gemeente” te worden. Zoals op de website te lezen is, kan een solidaire gemeente op verschillende vlakken helpen. Uiteraard is het meest acuut de creatie van nieuwe opvangplaatsen in de vorm van een LOI of eventueel kandidaat zijn voor de opening van een collectief opvangcentrum, uitgebaat door Fedasil. Dit is prioritair. Daarnaast kan een gemeente initiatieven opzetten om vluchtelingen op een andere manier te ondersteunen, door hen te helpen bij de zoektocht naar een eigen woning, door vrijwilligers op de been te brengen, vluchtelingen bij het verenigingsleven te betrekken of door NGO’s die zich inzetten voor opvang te ondersteunen. 

Als jouw gemeente een solidaire gemeente wordt, komt ze terecht in het netwerk van “Solidaire Gemeenten”. Daar wacht goede begeleiding en omkadering over hoe mensen op een kwalitatieve manier op te vangen. Door zich in het lerend netwerk te schakelen kan de gemeente leren van andere gemeenten om zo, binnen haar mogelijkheden, de opvangcrisis mee te helpen oplossen. Zo moet het voor gemeenten makkelijker zijn om extra opvangplaatsen te voorzien.

De kans is groot dat jouw gemeente inderdaad al een aantal mensen opvangt. Dat is mooi!  Een overzicht van de lokale opvanginitiatieven (LOI) per gemeente vind je hier. 

We snappen ook dat er niet overal ruimte is om een groot opvangcentrum te openen. 

De lokale opvanginitiatieven hebben vandaag en in het verleden een grote dienst bewezen. Ze zijn niet alleen goedkoper dan de grote, collectieve opvangcentra. Ze zorgen ook voor een snellere en betere integratie van de asielzoekers. Daar ligt dus een enorme meerwaarde.

Maar een gemeente met duizenden inwoners kan nog meer doen. Het zijn uitzonderlijke tijden. De winter staat voor de deur. We moeten er alles aan doen zodat mensen niet op straat hoeven te slapen. Onze oproep kadert daarom ook in een campagne over heel Vlaanderen. We pleiten ervoor dat elke gemeente haar steentje bijdraagt. Ook de huidige capaciteit verhogen met bijvoorbeeld de opvang van enkele families draagt bij aan de oplossing. Zo blijft de solidariteit tussen gemeenten zorgen voor een groot draagvlak, dat er zeker is. 

Met de campagne “Solidaire Gemeenten” willen we ook luisteren waar de moeilijkheden zitten voor lokale besturen en deze ernstig nemen. Door zich in het lerend netwerk te schakelen kan je gemeente leren van anderen om zo, binnen haar mogelijkheden, de opvangcrisis mee te helpen oplossen.

Het kan zeker zijn dat jouw gemeente een kleine gemeente is. Toch hoeft dit niet te betekenen dat er niets kan gebeuren. Een gemeente kan namelijk zoveel doen als het zelf wil/aankan. Bij het opvangen van mensen hoef je niet meteen te denken aan een groot opvangcentrum. Ook de opvang van enkele families helpt de opvangcrisis mee oplossen. 
Met de campagne “Solidaire Gemeenten” willen we luisteren waar de moeilijkheden zitten voor lokale besturen en deze ernstig nemen. Daarbij zorgt het netwerk van “Solidaire Gemeenten” voor een goede begeleiding en omkadering over hoe mensen op een kwalitatieve manier op te vangen. Door zich in het lerend netwerk te schakelen kan je gemeente leren van andere gemeenten om zo, binnen haar mogelijkheden, de opvangcrisis mee te helpen oplossen. Zo moet het voor gemeenten makkelijker zijn om extra opvangplaatsen te voorzien.

Een opvangcentrum is een door Fedasil (of door één van haar private partners) beheerde plek waar mensen die hun asielaanvraag hebben ingediend, verblijven. Er bestaan open en gesloten centra, verspreid over Vlaanderen en Wallonië. Het gaat hier over collectieve opvangcentra en wie hier verblijft heeft bepaalde rechten (zie verder). 

Een LOI - Lokaal Opvang Initiatief - is dan weer een kleinere opvangplaats beheerd door de gemeente (OCMW). Wie hier verblijft heeft meer autonomie en onafhankelijkheid over zijn/haar dagdagelijkse invulling in vergelijking met wie in een collectief opvangcentrum verblijft. Zo moet een bewoner van een LOI zelf koken, de was doen… Meestal heeft iemand die in een LOI verblijft eerst in een opvangcentrum gewoond, maar dit is niet altijd het geval. Er wordt voorrang gegeven aan kwetsbare personen of personen met een hoge graad op herkenning. Indien jouw gemeente als solidaire gemeente opvangplaatsen wil bijcreëren, zal er telkens voldoende begeleiding van Fedasil uit zijn om dit mogelijk te maken. Ook het lerend netwerk van “Solidaire Gemeenten” biedt de mogelijkheid voor ondersteuning en om te leren van andere gemeenten.

De opening van een Lokaal Opvang Initiatief heeft inderdaad een kost. Het Federaal Agentschap voor de opvang van asielzoekers (Fedasil) komt hier gelukkig voor een groot deel in tussen, zodat de lokale besturen niet alles zelf moeten betalen. Het voorziet in een aantal forfaitaire bedragen per bezette plaats, variërend tussen €20,78 en €44,01 per dag. Deze worden ook elk jaar geïndexeerd. Daarbovenop is er in het kader van de huidige opvangcrisis een federale premie vrijgemaakt voor de creatie van nieuwe opvangplaatsen. Deze eenmalige premie varieert van €2000 tot €3500 per nieuw gecreëerde bezette plaats. 

Fedasil en de federale overheid komen dus voor een aanzienlijk bedrag tussenbeide. Het klopt echter dat er ook andere mogelijke onkosten zijn, bijvoorbeeld voor renovatiewerken van opvangplaatsen. Dit zijn terechte vragen. Hier bestaat vandaag te veel onduidelijkheid over maar ook daar bestaan mogelijkheden. Door problemen en moeilijkheden in rekening te nemen, gaan we samen op zoek naar een oplossing. Samen met de VVSG pleiten we voor een duidelijkere omkadering en structurele financiering voor LOI's vanuit de  federale overheid. Het netwerk van “Solidaire Gemeenten” kan daarin een belangrijke rol spelen.

Er is niet enkel financiële ondersteuning. Het netwerk van “Solidaire Gemeenten” zorgt voor een goede begeleiding en omkadering over hoe mensen op een kwalitatieve manier op te vangen. Door zich in te schakelen in het lerend netwerk van “Solidaire gemeenten” kunnen lokale besturen leren van best practices om zo goed mogelijk aan de slag te gaan. Zo moet het voor gemeenten makkelijker zijn om extra opvangplaatsen te voorzien.

Er zijn inderdaad heel wat fenomenen die druk zetten op de lokale besturen (Oekraïne, energiecrisis, wooncrisis…). Dit zijn terechte bekommernissen en wij delen dan ook deze bezorgdheden. Door problemen en moeilijkheden in rekening te nemen, gaan we samen op zoek naar een oplossing. Binnen het netwerk kijken we hoe we vrijwilligers die in de gemeente actief zijn kunnen inzetten om opvanginitiatieven mee te ondersteunen. Samen met Vluchtelingenwerk, Amnesty International, Caritas en anderen pleiten we ook voor een betere omkadering vanuit de federale overheid naar gemeenten die zich inzetten. 

Het netwerk van “Solidaire Gemeenten” biedt hier een eerste antwoord op. Het zorgt voor een goede begeleiding en omkadering over hoe mensen op een kwalitatieve manier op te vangen. Door van anderen te leren en ideeën uit te wisselen kan een manier van aanpak gevonden worden die de werkdruk moet verminderen. Zo moet het voor gemeenten makkelijker zijn om extra opvangplaatsen te voorzien. Het zijn namelijk ook uitzonderlijke tijden voor asielzoekers. Niemand zou op straat mogen slapen en daar kunnen we allemaal samen iets aan doen.

Elke kwaliteitsvolle opvangplaats die we aan een persoon kunnen bieden is een enorme stap vooruit. Indien iedere gemeente een aantal mensen opvangt, moet er niemand meer op straat slapen. Daarnaast is het doel van de “Solidaire Gemeenten” om te leren van en samen met andere gemeenten. Als solidaire gemeente haal je er ook heel wat uit. Zowel voor mensen die op straat slapen als voor de gemeente zelf maken die paar extra plaatsen dus wel degelijk een verschil.

De gemeente bepaalt zelf hoeveel plaatsen ze ter beschikking stelt. Indien iedere gemeente zich solidair toont, moet geen enkele gemeente disproportioneel veel mensen opvangen. We sporen de overheid er dan ook toe aan om structureel een oplossing te vinden, zodat duidelijk is wie hoeveel mensen opvangt. Daarbij zorgt het netwerk van “Solidaire Gemeenten” voor een goede begeleiding en omkadering over hoe mensen op een kwalitatieve manier op te vangen. Zo moet het voor gemeenten makkelijker zijn om extra opvangplaatsen te voorzien.

Op de website van Fedasil staat er mooi uitgelegd wat er allemaal tijdens een asielprocedure gebeurt. Als een asielzoeker zijn/haar verzoek om asiel heeft ingediend heeft hij/zij recht op materiële hulp. Dit staat bekend als het recht op “Bed, Bad, Brood”. Het gaat dan om een aantal basisbehoeften als een slaapplaats, sanitaire voorzieningen, maaltijden… Daarnaast is er sociale, juridische en eventueel psychologische begeleiding om de persoon in kwestie te helpen tijdens de procedure. Net als alle andere minderjarigen in België, hebben ook nieuw toegekomen minderjarigen het recht op onderwijs. Meerderjarigen hebben dan weer na 4 maanden de mogelijkheid om de arbeidsmarkt te betreden. Aan wie werkt, wordt wel financiële bijdrage gevraagd om in het opvangcentrum te verblijven. Ook zijn er heel wat mensen die gemeenschapstaken uitvoeren in het opvangcentrum, zo blijft het een mooie en aangename plaats voor iedereen.

De opvang duurt tot de asielaanvraag goedgekeurd is. Daarna moeten ze het opvanginitiatief verlaten en stromen zij door naar de gewone woonmarkt.

Mensen die in een opvangcentrum wonen verblijven legaal in het land. In afwachting van de asielprocedure verblijven zij in een opvangcentrum. De mensen die in een opvangcentrum of LOI verblijven zijn heel divers. Het gaat zowel om families, alleenstaande minderjarigen, jonge mannen als oudere mensen, vaak uit heel verschillende landen. Het zijn vaak mensen uit conflictlanden waar de politieke situatie het onmogelijk maakt om een veilig leven op te bouwen of mensen die persoonlijke vervolging in hun land van herkomst vrezen. In een LOI wordt er wel voorrang gegeven aan kwetsbare personen of personen met een hoge graad op erkenning (zie hierboven).

Wat een lokaal bestuur juist moet doen om een Solidaire Gemeente te worden, staat niet in steen gebeiteld. We laten dan ook de vrijheid aan de gemeenteraad in kwestie om verschillende initiatieven te nemen en om te zien waar nog ruimte is voor een extra inspanning. Onze brief geeft hier een aantal opties over weer. Wel is het de bedoeling dat een Solidaire Gemeente zich op een positieve manier (extra) inzet voor mensen op de vlucht. We gaan dit echter niet formeel controleren. We vinden het vooral belangrijk om een breed netwerk van gemeenten aan te spreken die mee willen stappen in dit solidaire verhaal. 

Het kan dus inderdaad zijn dat jouw gemeente al heel wat doet voor nieuwkomers. Denk maar aan het voorzien van opvangplaatsen, hen ondersteunen in hun zoektocht naar een job, buddywerkingsprogramma’s etc. In dat geval kan het zijn dat jouw gemeente al de titel van Solidaire Gemeente waard is. Wel wordt daarbij verwacht dat ze hier actief over communiceert om een positief beeld over migratie uit te dragen en dat de gemeente zich te engageert om deel te nemen aan de lerende netwerkmomenten. Dit is voor alle lokale besturen een enorme meerwaarde, zoals elders beschreven. 

Ja, het VVSG is weldegelijk betrokken bij het Lerend Netwerk van de Solidaire Gemeenten. De 5 partnerorganisaties vermeld op de website nemen de leiding over de campagne, het VVSG is steeds aanwezig op de lerende netwerkmomenten. Vanuit hun expertise (over oa. Lokale Opvang Initiatieven etc.) zijn ze een echte meerwaarde.