Eind januari maakte het internationale vaccinatieprogramma COVAX bekend dat het maar liefst 1 miljard vaccindosissen had verspreid. Afgelopen weekend kwam er vanuit diezelfde hoek een nieuw succesbericht: 31 rijke landen doneerden samen al 500 miljoen covidvaccins sinds april 2021. Het regent mijlpalen bij vaccinatieprogramma COVAX. Althans, dat geeft volgens 11.11.11 een vertekend beeld.

“Ongeveer de helft van de oorspronkelijk beloofde vaccins voor 2021 werd daadwerkelijk geleverd”, benadrukt 11.11.11-directeur Els Hertogen. “Sterker nog, ondanks nieuwe besmettingsgolven en varianten moest COVAX haar ambities verlagen van 2 miljard dosissen naar 1,4 miljard voor 2021.”

COVAX moest de aanschaf van vaccins voor lage-inkomenslanden vergemakkelijken door gebruik te maken van een collectieve onderhandelingspositie. Dat zou de toegang tot het vaccin zo veel mogelijk verruimen. Van meet af aan kreeg het initiatief echter te maken met problemen die de verhoopte onderhandelingspositie uitholden. “Rijke landen sloten hun eigen vaccincontracten met fabrikanten en kregen prioritaire behandeling bij leveringen omdat zij hogere prijzen boden”, verduidelijkt Els Hertogen. “Door het gebrek aan hefbomen stond COVAX van bij aanvang machteloos tegenover vaccin-producenten.”

Vandaag kent het programma nog steeds belangrijke tekortkomingen. Zo doneren rijke landen met regelmaat van de klok grote hoeveelheden bijna-vervallen vaccins die niet meer bruikbaar zijn. In januari werd nog bekend dat COVAX meer dan 100 miljoen vaccindosissen hierdoor moest afwijzen. Om dit op te lossen dient druk te worden uitgevoerd op de farmabedrijven. Zij bieden immers te weinig zicht op de voorspelbaarheid van leveringen en de houdbaarheidsdatum van de vaccins. Bovendien kampt het programma ook met problemen op vlak van financiering. Zo houden donoren vaak onvoldoende rekening met de meerkost van de logistieke verdeling van vaccindosissen.

COVAX is een positief initiatief volgens 11.11.11, maar wordt volgens de organisatie te makkelijk gepositioneerd als dé wonderoplossing voor vaccinongelijkheid. Het programma is volgens de Koepel van Internationale Solidariteit voor het grootste deel afhankelijk van donaties van individuele landen, zowel in financiële middelen als in vaccins. “Het is daardoor te veel overgeleverd aan de goodwill en willekeur van hoge inkomenslanden ”, stelt Els Hertogen. “Dat terwijl de bestrijding van de pandemie net om rechtvaardigheid draait. Vaccins zouden voor iedereen wereldwijd gegarandeerd moeten zijn. Gezondheid is een basisrecht, geen liefdadigheid. Dit realiseren we het snelst door lokale productie van de vaccins mogelijk te maken”

Vaccins en andere middelen in de strijd tegen COVID-19 zijn schaarse goederen doordat farmabedrijven weigeren hun technologie te delen. “Met hun acties zorgen enkelingen ervoor dat we in tijden van een ongeziene pandemie lang niet alle productiecapaciteit gebruiken,” stelt 11.11.11 “Overheden investeerden massaal in vaccinontwikkeling. Dat farmareuzen in 2021 alleen al naar schatting 14 miljard dollar winst boekten door te blokkeren is schrijnend. Ons land moet haar verantwoordelijkheid opnemen en een doorstart forceren van onderhandelingen over de tijdelijke vrijgave van vaccinpatenten.