Minder zichtbaar dan de crisis aan het Klein Kasteeltje maar evenzeer een problematisch gevolg van de Belgische opvangcrisis is de opschorting van het programma voor de hervestiging van vluchtelingen. Ondanks ambitieuze beloftes hervestigde België vorig jaar amper 71 personen . 
Het bilan van de Vivaldi regering wat betreft veilige routes voor mensen op de vlucht oogt bijzonder mager.

Hervestiging is het selecteren en overbrengen van vluchtelingen van een land waar zij bescherming hebben gezocht naar een derde land. Het hervestigingsprogramma biedt oplossingen voor mensen voor wie terugkeer naar het land van herkomst onmogelijk is en die onvoldoende bescherming krijgen in het eerste land van opvang. Via het programma wordt bescherming geboden aan de meest kwetsbare vluchtelingen in de wereld. Op die manier is het een levenslijn voor mensen in uitzichtloze situaties. Daarnaast is het een van de weinig legale migratiekanalen die een alternatief bieden voor irreguliere migratie via mensensmokkelaars. Tenslotte is hervestiging een mechanisme om de verantwoordelijkheid voor de opvang van vluchtelingen internationaal te spreiden en solidariteit te tonen met landen zoals Libanon die vandaag disproportioneel veel mensen opvangen. 

In 2022 waren volgens de VN-Vluchtelingenorganisatie wereldwijd 1,47 miljoen mensen in dringende nood aan hervestiging. Op het eind van het jaar werden voor alle landen samen slechts 53.362 mensen hervestigd. Dat is minder dan 4%. Volgens VN-projecties neemt de kloof tussen de noden en het aanbod verder toe. In 2023 zullen meer dan 2 miljoen mensen nood hebben aan hervestiging. Die toename is te wijten aan de humanitaire gevolgen van de pandemie, verschillende chronische conflictsituaties en nieuwe ontheemdingsituaties in het afgelopen jaar. De noden nemen het sterkst toe op het Afrikaanse continent maar Syriërs blijven de grootste groep met nood aan hervestiging.

België beloofde vorig jaar 1.250 mensen te hervestigen. Uiteindelijk werden 71 mensen hervestigd. Dat is slechts een goede 5% van de vooropgestelde doelstelling en het laagste aantal sinds 2014. Dat is opvallend want deze regering wilde van hervestiging een speerpunt maken. In het regeerakkoord valt te lezen: ‘De regering neemt haar verantwoordelijkheid en voert haar vooropgestelde doelstellingen uit met betrekking tot de hervestiging van vluchtelingen’. De regering beloofde bovendien een groeipad om het aantal plaatsen elk jaar te doen stijgen. In geen enkel jaar werden die vooropgestelde engagementen behaald. In 2019 en 2020 gooide de covid-crisis roet in het eten. In 2021 en 2022 vormde het tekort aan opvangplaatsen het grootste obstakel. 

In tijden van crisis is hervestiging vaak het eerste engagement dat sneuvelt. De gevolgen daarvan zijn minder zichtbaar maar daarom niet minder problematisch. Mensen die al een selectieprocedure doorstonden, soms zelfs al een datum van vertrek naar België kregen worden in de wachtkamer gezet voor onbepaalde duur. Vandaag wachten naar schatting 300 vluchtelingen al langer dan een jaar op hun hervestiging naar België. Onderzoek van 11.11.11 brengt in kaart hoe dit mensen ernstig in de problemen kan brengen. Mensen hebben soms al een job of huurcontract opgezegd. Er zijn mensen met dringende medische noden.

11.11.11 erkent dat de opvangcrisis grote uitdagingen schept voor het hervestigingsprogramma. Toch slagen andere EU-lidstaten, die met gelijkaardige uitdagingen (zoals de opvang van mensen uit Oekraïne en Afghanistan en een algemene context van hoge aantallen asielaanvragen) worden geconfronteerd, er in om een veelvoud van België te hervestigen. Zo hervestigde Nederland vorig jaar 1.415 personen, Frankrijk 2.729 personen en Duitsland 4.474. In Zweden gaat het om 4.112 mensen. Noorwegen: 2.631. Finland: 1.000. Spanje: 937. Zwitserland 614. 
België zit dus helemaal in de staart van het peloton, ook als we kijken naar de relatieve cijfers volgens het Belgische bevolkingsaantal. 
 

Deze regering beloofde een verschil te maken door te voorzien in veilige en legale toegangswegen. Legale toegangswegen voor mensen op de vlucht zien we echter nauwelijks. De Vivaldi regering heeft nog minder dan twee jaar om het tij te keren. De laatste beleidsnota Asiel en Migratie heeft de ambitie voor 2023 al afgezwakt van 1.400 (Engagement beleidsnota 2021) naar 500 plaatsen. In 2024 wil de regering wel terug aansluiten bij het afgesproken groeipad ‘rekening houdend met operationele beperkingen’.

11.11.11 pleit voor een autonoom traject voor hervestiging dat niet onderhevig is aan de bezetting van het reguliere opvangnetwerk. Kwetsbare vluchtelingen moeten niet de prijs betalen voor een gebrekkig opvangbeleid. De niet nagekomen beloftes zorgen niet alleen voor humanitaire drama’s. Ze zetten ook de internationale geloofwaardigheid van België als partnerland in het programma op het spel. Bovendien doet het jojo effect in de aantallen kostbare expertise en capaciteit verloren gaan.