Klimaatprivilege, what's in a name?

In tegenstelling tot wat soms opborrelt uit de krochten van Facebook: nope, de klimaatcrisis ontkennen heeft al lang geen zin meer. Maar in welke mate je getroffen wordt door klimaatverandering, is sterk afhankelijk van je eigen klimaatprivilege.  

En vooraleer de familietafel je beschuldigt van woke-waanzin: een privilege hebben, betekent niet dat je iets fout hebt gedaan. Het betekent wél dat je onzichtbare voordelen hebt waarvoor je zelf niets hebt gedaan. Wereldwijd zijn het namelijk de mensen met lage inkomens die de gevolgen van de klimaatcrisis dragen. Ze wonen in slechte huizen of op de meest kwetsbare plekken, en ervaren zo als eerste de effecten van overstromingen, extreme hitte of aanhoudende droogte. De middelen om zich te beschermen? Die hebben ze amper of niet.

En als politici dan eindelijk beslissingen durven nemen om de klimaatcrisis aan te pakken, zijn het vooral de hoge inkomens die ervan kunnen profiteren. Subsidies voor zonnepanelen of een elektrische auto? Ja, heel goed uiteraard, maar een groene levensstijl blijft helaas vaak voorbehouden aan een bevoorrechte klasse. Klimaatprivileges worden op die manier ook nog eens versterkt.

Klimaatprivilege en klimaatonrecht gaan hand in hand. Dat laatste betekent dat de strijd tegen klimaatverandering niet voor iedereen eerlijk verloopt. Bottom line: terwijl wij onszelf vaak op de borst kloppen voor groene energie, betalen mensen in andere delen van de wereld daarvoor de prijs. Denk aan de ontginning van belangrijke grondstoffen zoals lithium en kobalt, die essentieel zijn voor onze elektrische auto's en smartphones. Vaak worden deze materialen gewonnen onder slechte werkomstandigheden en met grote schade aan het milieu.

Door bewust te kiezen voor duurzame producten en bedrijven die eerlijk handelen, kunnen wij bijdragen aan een rechtvaardige transitie. Dit betekent dus niet alleen overstappen op groene energie, maar ook zorgen dat iedereen, wereldwijd, profiteert van deze veranderingen zonder uitbuiting van mens en natuur.

Om een échte, duurzame, groene transitie te realiseren moeten we minder grondstoffen gebruiken. Alternatieven zoals circulaire economie en openbaar vervoer moeten daarom veel sterker gepromoot worden. De energietransitie kan enkel groen zijn als we bedrijven dwingen mensenrechten en milieu te respecteren.

Gender, huidskleur, seksuele voorkeur, gezondheid, … Dit alles verscherpt klimaatonrecht nog meer voor bepaalde groepen in deze wereld. Zij ondervinden ongelijkheid op veel verschillende manieren. Met een duur woord heet dat intersectionaliteit. Dit gaat zelfs zo ver dat iemand met een witte huidskleur een beduidend sterkere en meer gehoorde stem heeft in het wereldwijde klimaatdebat. Kijk naar de belangrijkste beslissers op het vlak mondiale klimaatfinanciering, schuldenaflossing, klimaatschadefondsen, ...  Jazeker: man, wit, hooggeschoold, upper class.  

Sommige bedrijven zijn niet vies van deze eeuwenoude marketingtruc. Greenwashing, ofwel het zich ‘groener’ voordoen dan ze in werkelijkheid zijn, is een slimme zet om hun imago op te poetsen. Maar als je wat dieper graaft, zet je hen al snel schaakmat. Want wat doet het bedrijf nu écht in het kader van duurzaamheid? Twijfel alom, want de kans is groot dat ze gewoon doorgaan met milieuvervuiling. Maar al te vaak zijn het de ergste vervuilers die zich schuldig maken aan greenwashing. Want het grove geld valt nog altijd vaak te rapen waar vervuiling het grootst is: bij activiteiten, zoals olie-ontginning, die héél schadelijk zijn voor het klimaat. 

Vrouwen en meisjes worden overal ter wereld het hardst getroffen door de klimaatcrisis. Op veel plekken dragen ze bijvoorbeeld nog altijd een onevenredige verantwoordelijkheid in de zorg voor hun gezin. Dat maakt hun kwetsbaarder voor problemen als waterschaarste, ontbossing of voedselonzekerheid. Klimaatverandering leidt ook tot meer conflicten, wat hen dan weer kwetsbaar maakt voor seksueel geweld of kindhuwelijken. Maar passief ondergaan? Nee, dat doen ze niet. Wereldwijd staan vrouwen op de barricades in de strijd tegen de klimaatcrisis. In koor roepen we daarom: ecofeminisme.

Kort: ecofeminisme koppelt de strijd tegen uitbuiting van de planeet aan de strijd voor meer vrouwenrechten. Een ware systeemverandering dus waarbij de stem van vrouwen en meisjes gelijkwaardig is in het klimaatdebat. 

De klimaatproblematiek gaat niet alleen over het terugdringen van de CO2-uitstoot. Het gaat ook over ongelijkheid, democratie en vooral: macht. Aan de tafel waar politieke leiders beslissingen nemen, zijn de meest kwetsbare mensen en landen ondervertegenwoordigd. Arbeiders, boeren, vrouwen en inheemse gemeenschappen? Die zal je er niet vaak zien of horen. Maar grote multinationals, dé vervuilers, die zitten toevallig wel op de eerste rij om macht uit te oefenen op de politieke beslissingen. Zorgwekkend much?  

Want juist de mensen die nu al de gevolgen van de klimaatcrisis ondervinden, moeten op tafel kunnen kloppen. Moeten hun stem kunnen laten horen in het klimaatdebat.

Niet iedereen is even verantwoordelijk voor de klimaatcrisis. En niet iedereen heeft het privilege om de overstap te maken naar duurzame levenskeuzes. Klimaatverandering is een collectief probleem dat vraagt om collectieve oplossingen. Zorg je ervoor dat de grote vervuilers betalen? Of subsidieer je vooral het bedrijfsleven om te verduurzamen? Wil je een maatschappij waarin de middenklasse een Tesla voor de deur heeft? Of investeer je vooral in het openbaar vervoer? Laat je werknemers in de steenkoolmijn aan hun lot over? Of investeer je in groene alternatieven, opleiding en herscholing?  

Sociaal beleid is cruciaal om duurzame levenskeuzes voor iedereen mogelijk te maken. Samengevat: je individueel klimaatprivilege is toch vooral een politieke beslissing.