Productie ten koste van mens en natuur…
Hoe bedrijven producten maken en verkopen, heeft vaak een negatieve impact op mens en milieu. Hoe gaan we de strijd aan?
‘Boliviaanse paranoten smaken naar uitbuiting’ koppen verschillende Vlaamse media in 2009. In februari 2021 luidden verschillende media opnieuw de alarmbel na publicatie van ons onderzoek. Daaruit blijkt dat kinder- en dwangarbeid in het Amazonewoud dagelijkse realiteit zijn en dat producenten, exporteurs en supermarkten hiervan op de hoogte zijn. De voedzame noten in de lekkere mueslirepen uit de winkel om de hoek, zijn dus deel van een waardeketen die bulkt van mensenrechtenschendingen. Het is geen alleenstaand geval. De organisaties, waarmee we samenwerken, stellen mensen- en milieurechtenschendingen door tal van bedrijven vast.
Ook op mondiaal vlak hebben bedrijven een negatieve impact op mens en milieu
Niet alleen onze supermarktketens zijn een radar in een machine die mensenrechtenschendingen voortbrengt. De organisaties, waarmee we wereldwijd samenwerken, stellen schendingen door tal van soorten bedrijven vast. In Zuid-Afrika schendt drankgigant Heineken het recht op rust. In Centraal-Amerika laten Adidas en Fruit Of The Loom schendingen van arbeidsrechten in fabrieken passeren. Blijkbaar tellen mensenrechten niet voor hun arbeiders.
Ook milieurechten staan onder druk door toedoen van bedrijven. Organisaties, die actief zijn in de Colombiaanse palmolie- en bananensector, stellen vast dat monoculturen en bijhorende pesticiden die bedrijven inzetten, het recht op gezondheid onder druk zetten. Salvadoraanse gezondheidsorganisaties strijden voor het recht op water en voeren actie tegen bedrijven die hun drinkwater willen privatiseren. Ook op mondiaal vlak hebben bedrijven een negatieve impact op mens en milieu. Intussen is er aangetoond dat slechts 20 multinationale ondernemingen verantwoordelijk zijn voor 1/3e van de wereldwijde CO2-uitstoot.
Bovendien is opkomen voor mensen- en milieurechten levensgevaarlijk. We wierpen al vaker de schijnwerpers op mensenrechtenverdedigers die bedreigd worden, maar ook vandaag nog worden vakbonds- en milieuactivisten vermoord. Betrokkenheid van bedrijven is daarbij meermaals bewezen.
Rechten
Betekent dit dat we in een wereld leven die gedomineerd wordt door een kwaadaardig bedrijvencomplot? Neen. Op zoek naar de grootst mogelijke winst, verplaatsen bedrijven productieprocessen en besteden ze die uit. De transparantie neemt zo af en de risico’s nemen toe. Dit leidt, niet noodzakelijk doelbewust, tot schendingen van rechten. Rechten die internationaal verankerd zijn in teksten en overeenkomsten. Rechten waarop iedereen zou moeten kunnen terugvallen.
Een systeem veranderen, dat doe je niet alleen. We werken samen met organisaties die mensen- en milieurechtenschendingen door bedrijven vaststellen
Sommige bedrijven zoeken al decennia naar oplossingen. Consumenten staan nu eenmaal niet te springen voor producten waar bloed aan hangt. Denk aan gedragscodes of ‘eco-’ en andere labels. Toch heeft onderzoek aangetoond dat die vrijwillige initiatieven arbeidersorganisaties uitsluiten en geen zinvolle veranderingen op het terrein teweegbrengen.
Wat nu?
Een systeem veranderen, dat doe je niet alleen. We werken samen met organisaties die mensen- en milieurechtenschendingen door bedrijven vaststellen en aankaarten. Ze informeren leden over hun rechten en gaan in bemiddeling met bedrijven of overheden om die rechten te vrijwaren.
Daarnaast pleiten we actief voor bindende wettelijke kaders om mensen- en milieurechtenschendingen door bedrijven strafbaar te maken. Het pleidooi voor een Belgische zorgplichtwet is daar een onderdeel van. Zo’n wet moet bedrijven, actief in België, verantwoordelijk houden voor schendingen in hun waardeketen. Het parlementair proces loopt en volgen we samen met Belgische ngo’s en vakbonden op de voet.
Zo veranderen we de spelregels en krijgen we een rechtvaardige transitie naar een nieuw wereldsysteem met respect voor mens, natuur en bijhorende rechten voor iedereen.
Vandaag
Wat brengt morgen? Een wereld met internationale solidariteit waar de onmachtigen zichzelf sterken, hun organisaties vormgeven, hun dienstverlening op punt zetten, zich richten tot anderen en het beleid zowel lokaal als mondiaal mee in handen nemen. Zo wordt de toekomst die onze droom is, vandaag de realiteit.
Auteur: Dries Merre
