Peruaanse verkiezingen: sprookje van 7 dwergjes
Zondag 11 april vinden er presidents- en parlementsverkiezingen plaats in het fel door Covid-19 geplaagde Peru. Een winnaar valt moeilijk te voorspellen, de politieke toekomst van het land lijkt erg onzeker. Felix De Witte pende een analyse neer.
09 Apr 2021
7 minuten
Met erg zwakke partijen en een uiterst gefragmenteerd politiek landschap kan het alle richtingen uit. Maar het ziet er wel beter uit voor rechts dan voor links. Alvast geen gebrek aan originele kandidaten met knotsgekke ideeën.
Er zijn in totaal liefst 18 presidentskandidaten, slechts 2 vrouwen. Volgens de jongste peilingen op 4 april maken nog 7 kandidaten een kans om de tweede ronde in juni te halen. Het staat nu al vast dat niemand zondag de vereiste 50% haalt. Deze 7 halen allen een lage score, tussen 5,8% en 9,8%. Een nauwe marge van slechts 4%. Terwijl nog meer dan 28% onbeslist is. De peilingen spreken elkaar bovendien tegen: wie in de ene peiling eerste staat, is in de andere pas vijfde. Een korte schets van het bonte gezelschap van 7 dwergjes.
Keiko Fujimori verloor in de presidentsverkiezingen van 2011 en 2016 telkens nipt in de tweede ronde. Ze is de dochter van Alberto Fujimori, die al 15 jaar in de cel zit wegens verregaande corruptie en schendingen van de mensenrechten tussen 1990 en 2000. Keiko zelf vertoefde ook al enkele jaren in voorarrest wegens corruptie. Haar enige verdienste is “dochter van” en haar ster lijkt wat tanend, maar ze komt nog altijd vinnig uit de hoek op TV. Ze was lang de favoriet van de ondernemers, maar niet langer. Met haar conservatieve standpunten behoudt ze een harde kern.
Hernando de Soto is de nieuwe lieveling van de ondernemers en rijke klasse in Lima. Een 80-jarige economist die vroeger dictators zoals Fujimori en Kaddhafi adviseerde en zichzelf daarom een wereldberoemde expert vindt. Eigenlijk al 30 jaar even fujimoristisch als Keiko zelf. Hij is extreem neo-liberaal en vindt dat de vrije markt alle problemen moet oplossen. Eigendomstitels voor kleine boeren en zelfstandigen zijn het wondermiddel en hun vrijgeleide tot de markt. De Soto is de sterkste stijger in alle peilingen de jongste dagen.
Rafael Lopez Aliaga zakt dan weer, nadat hij op recente meetings en debatten stomdronken en erg verwarrend overkwam. Hij is de oerconservatieve kandidaat van Opus Dei, die hard zijn best doet om Trump en Bolsonaro te overtreffen met zijn uithalen tegen “caviaar-links” en de media. Een steenrijke ondernemer, met zijn luxe-hotels en de peperdure trein van Cuzco naar Machu Picchu. Hij heeft meerdere rechtszaken aan zijn been wegens belastingontduiking. Hij vindt staatssubsidies voor bedrijven onzin, maar ontvangt die wel gretig. Hij is al 40 jaar celibatair, geselt zichzelf geregeld en denkt vurig aan de Maagd Maria wanneer een vrouw hem in bekoring brengt.
Hij vormde zijn naam om tot Yorch Forzay om wat peruaanser over te komen, maar staat beter bekend als Mister Ken, de partner van Barbi”
George Forsyth, sinds dit weekend met Covid-19, stond vele maanden eerste in de peilingen, maar zakt nu ook. Hij is de zoon van een bekende ambassadeur, maar vooral bekend als ex-doelman van de populaire voetbalploeg Alianza Lima, met wie hij nochtans weinig successen boekte. Hij vormde zijn naam om tot Yorch Forzay om wat Peruaanser over te komen, maar staat beter bekend als Mister Ken (de partner van Barbie). Knappe rijzige man, door zijn ex-vrouw beschuldigd van geweld thuis. De ultieme centrum-figuur, zonder duidelijke ideeën en bovendien slecht bespraakt.
Daarna nam Yonhy Lescano de eerste plaats in, maar niet langer. Hij komt uit Puno en was lang parlementslid. Een populist die alles verdedigt waarvoor een meerderheid bestaat in de peilingen, zoals chemische castratie voor verkrachters en een “vondelingenklep” om ongewenste baby’s achter te laten. Hij wil Covid-19 bestrijden met een mengsel van zout en “cañazo” (sterke drank). Vrij progressief op sociaal-economisch vlak, hij verdedigde vroeger de vakbondsfederaties van huishoudwerksters en de agro-export (waar FOS mee samenwerkte). Maar extreem conservatief inzake vrouwenrechten, hij werd zelf vervolgd wegens seksuele intimidatie.
Veronica Mendoza was lang de enige linkse kandidate in de kopgroep, in 2016 al mooi derde met 20%. Zij is uitgesproken progressief op sociaal-economisch vlak, met een sterk team van experten, en geniet dan ook de steun van bijna alle vakbonden (waaronder de organisaties waar FOS mee samenwerkt). Ze is ook de enige die duidelijk vrouwen- en LGTBI-rechten verdedigt, met een duidelijk feministisch profiel. Voor alle andere kandidaten is zij het communistisch gevaar, het vriendje van Hugo Chavez, hoewel zij eerder op de lijn van Joe Biden zit. Of zelfs van het IMF, dat net als haar aandringt op meer subsidies voor de armsten, een vloek in de neo-liberale kerk.
Pedro Castillo is leider van de “rondas campesinas” (soort boerenwacht) in Cajamarca. Tot voor kort een nobele onbekende, maar hij haalt nu succes met beloftes van harde straffen tegen criminelen, corrupte politici en Venezolaanse vluchtelingen. Daar krijg je als Peruaan geen beter onderwijs of gezondheid van, maar het lenigt de frustraties en bezorgt wat leedvermaak. Castillo verkoopt zich als radicaal-links, maar is als ouderwetse macho radicaal tegen vrouwenrechten. Hij wordt nu gretig opgevoerd in alle rechtse media om kritiek te spuien op Mendoza en die aldus uit de tweede stemronde te houden, wat ook wel zijn belangrijkste doelstelling lijkt.
Uiteraard zal Covid-19 ook in Peru impact hebben op de verkiezingsuitslag, maar het is nog niet duidelijk in welke richting. Peru telt officieel iets meer dan 53.000 Covid-doden, maar de oversterfte komt al boven de 150.000 doden uit. Op dit moment zit de tweede golf aan haar hoogste piek, met 15.500 hospitalisaties en 2300 op de spoedafdeling. De gezondheidszorg is ingestort bij gebrek aan infrastructuur en personeel, velen sterven door zuurstoftekort. Nog geen 3% van de volwassenen is al ingeënt, wegens schrijnend gebrek aan vaccins.
Je zou verwachten dat de Peruanen wegens Covid-19 stemmen voor een kandidaat (zoals Mendoza) die een sterker openbaar gezondheidssysteem belooft. Dat niet discrimineert en de armsten niet tot de verstikkingsdood veroordeelt, omdat ze geen smeergeld kunnen betalen voor een ziekenhuisbed of zuurstoffles. Iets waar FOS en haar partners al lang voor ijveren.
Maar veel kandidaten signaleren net dat de onbekwame en corrupte overheid altijd zal falen. Dat de vaccinatie en de gezondheidszorg daarom beter kan geprivatiseerd worden. Zelfs sommige vakbonden vragen aan hun werkgevers om vaccins te kopen op de privé-markt en hen eerst in te enten. De Soto vloog in maart 2 keer naar Miami om zich in te enten tegen Covid-19, een privilege dat hij normaal vindt. Veel kiezers blijkbaar ook, want hij bleef stijgen in alle peilingen.
De desastreuze aanpak van de epidemie door de regering heeft het wantrouwen en de afkeer van veel Peruanen tegen alle politici aangewakkerd. Het helpt niet dat de kandidaten met miljoenen jobs zwaaien, miljoenen huizen en andere onhaalbare beloftes, waar bovendien de privé-sector voor moet zorgen (tenzij bij Mendoza). De gigantische economische crisis (recessie van 11,2% in 2020) is een rem, maar Peru heeft een lage schuldenlast en goed gespekte staatskas. Zelfs het IMF vraagt die aan te spreken om de armoede van 28% tot 20% van de bevolking terug te dringen.
Arbeidsrechten blijven bijna totaal afwezig in alle verkiezingspropaganda. Dit hoewel er eind 2020 liefst 3 miljoen jobs verloren gingen (vroeger op het jaar zelfs 7 miljoen), en de informele sector nog sterker groeide (al 75%), met steeds meer flexi-jobs type Deliveroo. De bedrijven kregen wel subsidies, maar gaven hun personeel anderhalf jaar verlof-zonder-wedde. Alle kandidaten beloven jobs, maar enkel Mendoza dat die ook gepaard gaan met volwaardige arbeidsrechten.
Mendoza ondermijnt haar eigen kansen sterk met haar uitgesproken feministisch profiel”
Mendoza ondermijnt haar eigen kansen sterk met haar uitgesproken feministisch profiel, wat electorale zelfmoord betekent in een land waar 95% zichzelf gelovig verklaart. Het is in Peru haast onmogelijk te winnen tegen de banbliksems van katholieke en evangelische kerken in. Opkomen voor het homo-huwelijk, recht op euthanasie, gratis toegang tot de noodpil, abortus in geval van verkrachting: allemaal dapper en consequent, maar je haalt er geen meerderheid mee.
Zelfs wanneer de nieuwe president in juni bekend wordt, blijft het volstrekt onzeker welke koers die zal varen. De president zal immers een uiterst zwak draagvlak hebben, wellicht met nauwelijks meer dan 10% steun in de eerste stemronde. Het nieuwe Peruaanse staatshoofd zal bovendien ook moeten samenwerken met een parlement waarin 10 tot 12 partijen zetelen, zonder duidelijke meerderheid. Partijen die vaak populistische wetten uitvaardigen, die op een veto van de president botsen.
De parlementsverkiezingen blijven volledig onder de radar in de campagne, die enkel focust op de presidentskandidaten. Twee derden van de parlementskandidaten schreef zich pas eind 2020 in bij een partij. De voorbije jaren bleken alle partijen intern verdeeld, zonder gezagsvolle partijleiding, met veel overlopers en vorming van nieuwe partijen. Daarom ook erg onvoorspelbaar.
In 2018 en 2020 heeft het parlement de president (eerst Kuczynski en daarna Vizcarra) afgezet wegens “morele onbekwaamheid”, een scenario dat zich wellicht zal herhalen indien de nieuwe president de wil van het parlement niet volgt. Tenzij de president (zoals Vizcarra in 2019) sneller is en het parlement vroegtijdig ontbindt, nadat die hem/haar twee keer het vertrouwen ontzegt. Het enige wat perfect te voorspellen valt, is dat Peru nog 5 jaar politieke onrust tegemoet gaat.
