Cacaobarometer 2020: systeemverandering is nodig om cacao-armoede te stoppen

In de tweejaarlijkse Cacaobarometer maakt een brede coalitie van middenveldorganisaties (waaronder Oxfam, Rikolto en ABVV-Horval) een evaluatie van de duurzaamheidsprestaties in de cacaosector. De miljardensector is een symbool voor het ongelijke spel tussen grote multinationals enerzijds en kleinschalige boeren anderzijds. De sector wordt al decennialang aangeklaagd voor wijdverspreide kinderarbeid, ongecontroleerde ontbossing en structurele armoede.

Vrijwillige initiatieven ontoereikend

Anno 2020 is het exact20 jaar geleden sinds de eerste beloftes van de cacaosector om kinderarbeid  te verbannen. Een recente studie van de University of Chicago  toonde echter aan dat het aantal gevallen van illegale kinderarbeid de afgelopen twee decennia  zelfs toegenomen is.

Hoe dat komt? De auteurs wijten het aan het feit dat de verschillende duurzaamheidsinitiatieven vrijwillig zijn en er dus geen bestraffingen zijn voor het niet naleven van de richtlijnen. Noch bestaat er enige  dwang om de doelstellingen te halen. Het is dan ook ironisch dat helemaal onderaan de ladder de boeren wél stante pede hun duurzaamheidspremies verliezen wanneer zij de certificeringsregels overtreden.

Bart Van Besien (Oxfam België): “In de cacaosector wordt duurzaamheid nog steeds als een leuk extraatje aanzien, terwijl het in realiteit gaat over grootschalige schendingen van mensenrechten. Het voorkomen daarvan, moet integraal deel uitmaken van het businessmodel in de sector”.

Chris Claes (Rikolto): "Vrijwillige initiatieven zijn geen eindpunt. Ze leveren de praktische inzichten voor een effectieve wetgeving die de lat voor iedereen gelijk legt."

Geen technische oplossingen voor systemische problemen

Bedrijven zijn tot vandaag blijven volhouden dat het probleem bij de onbekwaamheid van cacaoboeren lag om tot ‘goede landbouwpraktijken’ te komen. Die technische bril werkt echter zoals paardenkleppen opzetten. Bedrijven konden zo telkens de structurele problemen van de armoede negeren: lage prijzen, gebrek aan infrastructuur en de afwezigheid van verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid.

Bart Van Besien: “Slechte landbouwpraktijken zijn niet het centrale probleem, maar eerder een symptoom van een sector die teert op armoede en extreme ongelijkheid.”

Om de systemische problemen in de cacaosector aan te pakken geeft de Cacaobarometer 3 centrale aanbevelingen:

Regulering nodig die machtige bedrijven verantwoordelijk stelt

De huidige duurzaamheidsprojecten zorgen voor meer verantwoordelijkheid voor de boeren, maar niet voor bedrijven. De scoringscriteria van de meeste certificatiesytemen kijken naar wat er op de plantage gebeurt, maar niet naar de handelsrelatie met de aankoper en het mogelijke machtsmisbruik. Dat zorgt voor extra druk bij de boeren en straffeloosheid bij de rest van de sector. Om tot een rechtvaardige sector te komen, is wetgeving nodig die iedereen tot de orde roept: van de kleine boeren, tot de machtige bedrijven.

Sterke partnerships tussen productie- en consumptielanden

De cacaoboeren moeten genieten van een gunstig investeringsklimaat. Dat vraagt investeringen in infrastructuur, gezondheidszorg en onderwijs, maar ook transparantie en een dialoog met inbegrip van alle betrokkenen. Hoe kan dit proces gestimuleerd worden? Partnership akkoorden tussen consumerende landen en producerende landen lenen zich hier uitstekend voor. Op dit moment zijn gesprekken over  zo’n akkoord aan de gang tussen de EU en Ghana en Ivoorkust. Het is belangrijk dat deze akkoorden op een inclusieve manier tot stand komen en dat er betekenisvolle rollen weggelegd zijn voor middenveld- en boerenorganisaties. 

3.         Betaal een eerlijke prijs aan boeren

Een eerlijke prijs betalen aan boeren is geen gunst, maar een recht. Het is een voorwaarde om boeren in staat te stellen een leefbaar inkomen te verwerven. Tegelijk is het de meest effectieve manier om een positieve impact te creëren voor de boeren en hen aan te zetten tot duurzame productie.

Chris Claes, Rikolto: "Bedrijven die vandaag niet inzetten op transparante ketens en faire relaties met producenten, zitten op termijn met een concurrentieel nadeel. In het kader van Beyond Chocolate werken we momenteel mee in verschillende ketenprojecten die aantonen dat het mogelijk is om succesvolle chocoladeproducten op de markt te brengen mét hoge duurzaamheidsambities. Dat brengt opwaartse spiralen teweeg.”

In een cacaoboon: cacao- en chocoladebedrijven moeten manieren vinden om waarde te herverdelen over de hele keten, zodat boeren een gegarandeerd leefbaar inkomen kunnen verdienen.

ACHTERGROND

De cacaobarometer is op 1 december 2020 vanaf 00:00 hier raadpleegbaar.

Het rapport wordt voorgesteld tijdens een webinar en een panelgesprek op dinsdag 1 december van 16u tot 17u30. Het programma en de registratie vindt u via deze link.  Het event gaat door in het Engels, maar er is ook simultane vertaling in het Frans.

Op 1 december komt de zaak ‘Doe v Nestlé’ voor het Amerikaanse Supreme Court. Daarin hopen Nestlé en Cargill op een gunstige interpretatie van het hoogste hof van de Alien Tort Statute (ATS) die dateert van 1789. Deze wet stelt bedrijven verantwoordelijk voor hun praktijken buiten de Amerikaanse grenzen. Nestlé en Cargill hopen dat ze vrijgesteld worden van verantwoordelijkheid aangaande slavernij binnen hun cacaoketen. De uitspraak van het Supreme Court kan verstrekkende gevolgen hebben voor mensenrechten in Amerikaanse businesspraktijken.

Vorige week schoot de prijs voor de cacaomarkt plots pijlsnel omhoog met 250$/MT. Al snel kwam de oorzaak aan het licht. De Amerikaanse chocolade gigant Hershey’s besliste om plotsklaps 30.000 ton cacao op de beurs te komen, in plaats van via de directe, traceerbare kanalen. De overheden van Ivoorkust en Ghana (samen 60 % van de wereldcacaoproductie) zien dit als een ondubbelzinnige poging om hun nieuwe prijsstabiliteitspolitiek te ondermijnen. In 2019 dwongen deze overheden na harde onderhandelingen een premie van 400$ “living income differential (LID)” per ton uitgevoerde cacao. Deze premie zorgde er in 2020 voor dat, ondanks de coronacrisis, de prijs voor cacaoboeren toch omhoog ging. Door cacao op de beurs te kopen, ontloopt Hershey’s de LID en breekt het met de belofte van de chocoladesector om de overheden van Ghana en Ivoorkust te ondersteunen in hun nieuwe prijspolitiek.