Q & A: The Age of Stupid

Ecopower top, echter de vraag naar energie in België is zo groot dat jullie maar een klein deel kunnen leveren.

Els Van Praet: Het klopt dat we nog maar een klein aandeel leveren, maar binnen België is het potentieel zeker aanwezig om in te zetten naar 100% hernieuwbare energie, zeker als we dit op Europees niveau bekijken. Het klopt dat we dan eveneens eerst sterk moeten inzetten op energie-efficiëntie.

De economie, welstand, gezondheidszorg,... worden deze niet in gevaar gebracht door een snelle overstap van fossiele brandstoffen naar groene brandstoffen? Daarnaast zijn er alternatieven zoals Thorium-kerncentrales die zeer efficiënt werken en weinig nucleair afval produceren. Waarom is dit geen korte termijn oplossing in België? Daarnaast vond ik dat de film ook propagandistische trekken had. Dat vind ik jammer, omdat het de wetenschappelijke feiten in de film, soms voor mij een beetje heeft ondergesneeuwd.

Els Van Praet: De overschakeling naar hernieuwbare energie is al volop bezig. Net door fossiele brandstoffen als energiebron in stand te houden zoals nu, houden we de transitie naar hernieuwbare energie tegen. Door de lage prijzen voor fossiele brandstoffen zijn bijvoorbeeld niet alle mogelijke warmtenetten gevoed door restwarmte rendabel.  Daarnaast zijn de nieuwe pistes voor kernenergie nog in ontwikkeling. We moeten zo snel mogelijk onze uitstoot drastisch verminderen. En hernieuwbare energie heeft het voordeel dat als de vergunningen in orde zijn, de installaties snel geplaatst zijn en snel CO2 besparing kunnen realiseren. Een nieuwe kerncentrale bouwen, zal sowieso te laat komen.

Wat gaat de invloed op onze CO2-uitstoot zijn indien we besluiten om de kerncentrales te sluiten in ons land?

Els Van Praet: Kerncentrales zorgen wereldwijd voor 2% van alle opwekking van energie, 10% van de elektriciteitsopwekking. Tegelijk kan er meer dan voldoende hernieuwbare energie opgewekt worden op wereldvlak en zelfs op Europees niveau om alle energievraag te dekken. De impact op de CO2 van het sluiten van de kerncentrales, hangt dus grotendeels af van hoe we hieraan het systeem rond het opwekken van hernieuwbare energie, inclusief opslag en vraagsturing koppelen. Daarvoor gebeuren al volop experimenten.

Wordt de energie van deze windturbines eerder gezien als een toevoeging of kan deze dienen voor bijvoorbeeld de energie voor heel België.

Els Van Praet: Bij Ecopower willen we graag de hernieuwbare energievoorzieing zo veel mogelijk coöperatief uitbreiden zodat burgers hun eigen energie-voorziening in handen hebben en daarbij hun eigen opgewekte groene stroom kunnen verbruiken. Hoe meer windturbines we zo kunnen plaatsen hoe beter! Om de energievoorziening van heel België te voorzien gaan we uiteraard meer nodig hebben dan enkel de windturbines op het land. Ook offshore windturbines, zonnepanelen, warmtenetten op duurzame energiebronnen, … gaan hierin een belangrijke rol spellen. We geloven erin dat al die hernieuwbare energiebronnen samen, bekeken binnen een Europees geheel, kunnen zorgen voor de energie van België als we nu volop de kaart van hernieuwbare energie trekken. Een versnelling kan bijvoorbeeld ingezet worden door de werkelijke kost van fossiele brandstoffen op termijn door te rekenen.
 

Wat is de verhouding in uitstoot tussen cargoluchtvaart en personenluchtvaart?

Laurien Spruyt: Van alle vluchten is ongeveer 5-10% cargo en 90-95% passagiersvluchten. De reden is dat cargo vaak nog goedkoper is met de boot.

Als je toch eens het vliegtuig neemt: kan je iets doen om te compenseren?

Laurien Spruyt: Als burger is het uiteraard een goede zaak als je een groen project steunt om je uitstoot te compenseren (let wel dat het écht een groen project is - 11.11.11 heeft goede guidelines hierrond). Zeker onder de huidige omstandigheden, waarin er weinig betaalbare alternatieven zijn. De opties zijn nu eenmaal beperkt. Het is vooral belangrijk om te beseffen dat dit geen structurele oplossing is  (en dat het dus niet "ok" is om veel te vliegen als je maar bomen plant). En voor beleidsmakers is compenseren als instrument al zeker geen optie. Zij hebben echt als taak de emissies van de luchtvaart te reduceren (en de oplossing daarvoor is minder vliegen - bv. geen uitbreiding van luchtvaartinfrastructuur -, uitwerken van betaalbare alternatieven zoals de trein, en inzetten op technologische ontwikkelingen (bv. electrofuels)

Wat ik confronterend vond aan de film was de uitspraak van die ene auteur die in 2008 zei dat tegen 2015 de curve moesten vervlakken om opwarming tot 2° te beperken...

Laurien Spruyt : Intussen is er nieuw wetenschappelijk onderzoek door het IPCC (VN-panel van klimaatwetenschappers) dat aantoont dat we ook vandaag nog max opwarming van 1,5° kunnen halen, maar enkel als we de komende 10 jaar enorm inzetten op emissiereducties. Dus het is nog niet verloren, maar wel uiterst dringend.

Hoe moet de klimaatbeweging zich volgens u dan anders organiseren.

Pieter Lievens: Ten eerste op vlak van communicatie  (zie naschrift hierboven) moet de klimaatbeweging -volgens mij- de aankomende klimaatcatastrofe veel meer brengen als een existentiële crisis van de mensheid. Fundamentele levens ondersteunende diensten zoals voedselproductie zullen zéér zwaar in het gedrang komen. De stijging van de zeespiegel zal oplopen tot 2,5, mogelijks zelfs 3,5 meter per eeuw. Voor tal van kuststeden -maar ook een stad als Antwerpen- betekent dit de volledig en definitieve ontruiming. Dit scenario zal allicht nog tijdens het leven van onze studenten gepland worden (of het bouwen van ontsluitingen, maar de vraag is hoe realistisch dit is met een zeespiegelstijging van 2-3 meter per eeuw). De klimaatbeweging moet eerlijker zijn: het Parijs-akkoord en vliegreizen gaan niet samen. Of ruimer: een stabiel klimaat heeft hoe dan ook impact of levenskwaliteit van mensen, zéker hier in het Westen. Daar kunnen we niet buiten. In hun formuleringen van klimaatbewegingen wordt veel te vaak uit gegaan van een valse win-win om mensen niet tegen de borst te stoten of om niet te radicaal over te komen. Er is geen objectieve basis om mee te gaan in een ‘manage-en control paradigma’ van de overheid en bedrijven.

Ten tweede moet er veel meer gekeken worden naar een structurele aanpak. Sensibiliseren naar het brede publiek rond verantwoordelijkheid van burgers is tijdverlies en is in de huidige context weinig zinvol geworden (zie bv. naar de resultaten van de menti-meter op de vraag naar structurele verandering). De grootste verantwoordelijkheid ligt bij de overheid en bij de bedrijven. Bijvoorbeeld Borealis (Inderdaad, Borealis, bij Ineos -toen burgers aan de alarmbel trokken voor dezelfde installatie- werd dit een heel ander verhaal) kreeg in de Antwerpse haven een vergunning voor een nieuwe propaandehydrogenatie installatie, wat zorgt voor bijna een miljoen ton CO2 extra per jaar. Geen enkele klimaat- of milieuorganisatie tekende verzet aan of trok aan de alarmbel. Geen enkele! Terwijl dit hun kernactiviteit zou moeten zijn. Het zijn de grootste vervuilers! Pak die eerst aan! De klimaatbeweging moet doelgerichter zijn.

Ten derde moet de klimaatbeweging meer een machtsanalyse doen en daar in hun handelingen rekening mee houden. Te veel wordt er samengewerkt met partijen die fundamenteel tegengestelde belangen hebben dan de klimaatbeweging. Bijvoorbeeld Natuurpunt werkt samen met Ineos voor boscompensatie. Die samenwerking legitimeert bedrijven die enkel uit zijn op winst en geen bijdrage kunnen hebben aan een stabiel klimaat. Ook met bepaalde overheden wordt samengewerkt, maar daardoor verwatert het doel en komen er te weinig acties. Bovendien, de acties die er komen zijn véél te véél vanuit een techno-fix (zoals isoleren, zonnepanelen en windmolens) en zonder rekening te houden met beschikbaarheid van grondstoffen of rekening te houden met ongelijkheid. Dit is een reductionistisch paradigma (klimaat reduceren we tot een externe kost, die externe kost reduceren we tot de overheid moet belasten, verrekenen in de kostprijs of subsidiëren). Die kijk blijkt niet te werken. Dat zegt ook de film. Daar moeten lessen uit getrokken worden. Een eerste belangrijke les, denk ik, is beseffen dat het samenwerken met actoren met een fundamenteel ander belang, zelfs de overheid, niet gewerkt heeft (als de klimaatbeweging open staat voor die eerlijke zelfanalyse).  Dat standpunt moet ook duidelijker naar voor komen. We hebben in het verleden geprobeerd, maar het heeft niet gewerkt, dus gaan we nu meer een standpunt innemen tegen de overheid en dus de ‘valse hoop’ die politici of bedrijfsleiders geven ontmaskeren en doorprikken met feiten (Fair Fin, deed dit recent wél, met het rapport “Hoe onze overheid en banken de bodemloze put van Ineos proberen vullen” . Dit is dus goed voorbeeld (maar dat kwam te weinig in de aandacht).

Een derde belangrijke les voor de klimaatbeweging is dus dat ze veel te meegaand is. De klimaatbeweging moet radicaler zijn. Radicaal, verwijst hier naar de grondoorzaken. Die grondoorzaak is het systeem, het vooruitgangsgeloof en het manage en control paradigma, waar juist de bedrijven en overheden van profiteren. Dat paradigma houdt een status quo in stand. Leer uit de fouten van het verleden en kies een aanpak die daarin niet meegaat. Bijvoorbeeld, Extinction Rebellion doet dat. Omarm die aanpak, neem daarvan over en werk samen.
 

'update van de film, 12 jaar later' : Er is dan opnieuw een interview met diezelfde onderzoeker (en met de oude Franse gids) Zeer boeiend!
https://www.spannerfilms.net/films/ageofstupid

Els van Praet: 
Inspiratie voor gemeenten ivm coöperatieve hernieuwbare energie: https://rescoopv.be/burgermeesterconvenant
Dossier windenergie met meer informatie over windturbines: 
https://www.ecopower.be/groene-stroom/dossier-windenergie

Op de hoogte blijven over windprojecten van Ecopower: https://www.ecopower.be/contact/nieuwsbrief

Lien Vandamme - 11.11.11: 
Meer info over die nood aan mineralen voor de energietransitie, kunnen jullie vinden in een recent 11.11.11 dossier:
 https://11.be/verhalen/mineralen-voor-de-energietransitie-naar-een-koolstofarme-samenleving-zonder-verliezers

Ook de internationale klimaatfinanciering kan een belangrijke rol spelen voor meer rechtvaardigheid bij de aanpak van de klimaatcrisis. Dat zijn middelen of compensaties van historische vervuilers voor kwetsbare landen. Als je ook vindt dat België meer moet doen op dat vlak, kan je de 11.11.11 petitie ondertekenen: 
www.11.be/klimaatpetitie

Lees hier het IPCC rapport over het behalen van de 1.5°C-doelstelling waar Laurien naar verwijst: https://www.ipcc.ch/sr15/

Lees hier een interessante blog over dit rapport, dat de inhoud en de uitdagingen schetst: https://www.wri.org/blog/2018/10/8-things-you-need-know-about-ipcc-15-c-report