Van 26 april tot 8 mei onderhandelden de 193 lidstaten van de Verenigde Naties over een historische kaderovereenkomst voor internationale belastingsamenwerking (United Nations Convention on International Tax Cooperation - UNFCITC). Dit is uniek voor de VN aangezien over internationale taxatie normaal in de OESO wordt onderhandeld. Deze verschuiving wordt vooral getrokken door de Afrika groep, die erg ontgoocheld is over de opake besluitvorming binnen de OESO en de teleurstellende uitkomst van de onderhandelingen binnen de OESO over de minimumbelasting.

Het onderhandelingsmandaat om in 2024 de referentietermen uit te werken van een VN tax conventie vloeit voort uit een resolutie die door de Afrika-groep bij de VN is ingediend en eind 2023 door een grote meerderheid is aangenomen in de Algemene Vergadering van de VN. Hoewel de meeste OESO-landen, waaronder de EU en België, in 2023 tegen het voorstel van de Afrika-groep stemden, schuiven ze schoorvoetend terug mee aan aan de onderhandelingstafel. Die aarzeling is op zich absurd gezien de aanhoudende defecten van het wereldwijde belastingsysteem die grote gevolgen hebben voor mensen wereldwijd. Positief is alvast dat verschillende EU-landen nu met voorstellen komen over de rol van een VN-belastingverdrag op vlak van vermogens- en ecofiscaliteit. Hieronder presenteren we in een notendop de topics die aan bod kwamen tijdens de eerste inhoudelijke onderhandelingsronde en hoe landen zich positioneerden.

Op de eerste dag lag de focus op de te behandelen parameters in het verdrag. De verschillende voorstellen toonden uiteenlopende visies: de meeste OESO-landen richtten zich op procedurele aspecten, terwijl de Afrika Groep zich concentreerde op de inhoud van het mandaat. Ondanks deze verschillen werd er een werkagenda opgesteld voor de volgende dagen, waarin onderwerpen zoals belastingontwijking, vermogensbelasting en ecofiscaliteit werden opgenomen.

Een eerste discussie ging over het mobiliseren van binnenlandse middelen (Domestic resource mobilisation – DRM) en capaciteitsopbouw. Voor een groep OESO-landen, aan de ene kant, waaronder België, is dit louter een binnenlandse aangelegenheid en moet de VN een rol spelen in het ondersteunen van capaciteitsopbouw voor lagere inkomenslanden zodat die landen binnenlandse belastinginkomsten kunnen mobiliseren. Voor tal van lagere inkomenslanden, aan de andere kant, gaat het hier, veel breder, over rechtvaardige toekenning van belastingrechten (internationaal) en progressiviteit van belastingsystemen. De voorzitter concludeerde dat ‘domestic resource mobilisation’ zowel een component capaciteitsopbouw omvat als bredere behelst issues waaronder eerlijke toewijzing van belastingrechten internationaal.

Het tweede punt betrof taxatie van de rijkste individuen. Er was eensgezindheid over het belang van dit topic om ongelijkheid aan te pakken, maar onenigheid over hoe dit in het verdrag moet worden opgenomen. Enerzijds was er een groep landen die dit als een internationale belastingmaatregel ziet, met zowel landen die suggereerden om later uit te klaren hoe dit op te nemen in de kaderconventie

en andere landen – waaronder België – die voorstander waren om dit op te nemen in het kaderverdrag als een ‘verbintenis op hoog niveau’. Landen zoals de VS, het VK en Korea zagen dit daarentegen als een nationale belastingaangelegenheid.

Er was consensus over het idee dat het kaderverdrag moet voorzien in belastingmaatregelen die bijdragen aan het aanpakken van klimaatverandering, met een brede waaier aan accenten: van koolstofbelasting over het principe van gezamenlijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkheden tot twee landen die het hadden over het voorkomen dat de beleidsruimte van lagere inkomenslanden om hun grondstoffen te exploiteren wordt ingeperkt.

Het vierde, meest controversiële punt van de onderhandelingen was de eerlijke taxatie van multinationals. De meerderheid van de OESO-landen vonden dat dit de reeds geleverde inspanningen in de OESO zou ondermijnen (en dan vooral de tweepijler agenda met de minimumbelasting) en stelden dat, om verdubbeling te vermijden, voorstellen hieromtrent consistent moesten zijn met OESO-besluiten. Een meerderheid van de landen wil eerlijke taxatie van multinationals wel als belangrijke verbintenis op hoog niveau in het verdrag opnemen. Ze vinden dat de OESO noch transparant, noch eerlijk en noch inclusief is en stelden in vraag dat er een globaal akkoord is over de twee pijler agenda aangezien het ‘inclusive framework’ 140 landen en geen 193 landen telt en niet elk van die 140 landen op gelijke voet kan deelnemen. De voorzitter concludeerde dit agenda item met een erkenning van de bezorgdheid over ‘verdubbeling’ van de OESO-landen maar gaf aan dat ’verdubbeling’ gaat over hoe het werk gedaan moet worden en niet over of het aspect toegevoegd moet worden als een ‘high-level commitment’ in de referentietermen.

Op 2 en 3 mei werd gediscussieerd over het tegelijkertijd ontwikkelen van vroege protocollen tijdens de onderhandelingen over het verdrag. Pakistan en Nigeria onder andere toonden zich hier voorstander van omdat zij dringende maatregelen willen. Een tweede blok landen, bij monde van o.a. Canada en Zwitserland, gaf de voorkeur aan een sequentiële aanpak waarbij er eerst duidelijkheid is over het verdrag vooraleer protocollen onderhandeld worden. In een door het VK voorgesteld compromis zouden de eerste protocollen gelijktijdig worden geïdentificeerd en ontwikkeld, maar pas worden afgerond nadat het verdrag is voltooid. Deze aanpak kreeg de steun van de Afrika-Groep en India.

Begin juni zal het ad hoc committee een zero draft van referentietermen afleveren waarop schriftelijke input gegeven kan worden tegen midden juni.

Van 29 juli tot 16 augustus komen de landen terug samen voor een tweede inhoudelijke onderhandelingsperiode over de parameters van een UN Tax Convention op basis van draft referentietermen. Het doel is om tot een mandaat voor de kaderovereenkomst te komen tegen het einde van augustus waar tegen het einde van het jaar over gestemd wordt in de Algemene Vergadering van de VN.