Trump lanceert zijn importtarieven

Liberation Day voor de happy few

Trump’s handelsoorlog treft Globale Zuiden disproportioneel hard

Op 2 april 2025 riep president Trump de “nationale noodtoestand” uit om de VS te “bevrijden” van de onevenwichtige handelsrelaties. Wat volgde, was een reeks unilaterale en protectionistische maatregelen, waaronder de invoering van een universeel basistarief van 10% op in de VS ingevoerde producten, met bijkomende strafheffingen voor landen met een handelsoverschot ten opzichte van de VS. De daaropvolgende crisis op de financiële markten leidde al snel tot 90 dagen uitstel van deze maatregel. Wat begin juli zal volgen is onduidelijk.  

Trumps gebruik van economische hefbomen om zijn geopolitieke agenda door te drukken is de verderzetting van zijn America First-politiek. De afbraak van multilaterale afspraken en instellingen, zoals de Wereldhandelsorganisatie (WHO), staat hierin voorop. Vanaf nu primeert de macht van de sterkste en de transactionele “art of the deal”. De impact hiervan is wereldwijd voelbaar, maar disproportioneel groter voor lagere inkomenslanden. Zij hebben door structurele ongelijkheid de meest kwetsbare economieën en publieke financiën.

  • Er zijn geen formele regels over wie de extra kost van deze tarieven zal dragen. De sterkste ondernemingen zullen deze afwentelen op de zwakkere schakels in de waardeketen. Dit zal deels de Amerikaanse eindconsument zijn, maar ook de toeleveranciers – vaak uit de lagere loonlanden. Deze producenten hebben nauwelijks marge om te onderhandelen of hun weinig gediversifieerde zakenmodellen aan te passen aan dergelijke schokken. De productie en bijhorende jobs zullen verdwijnen of verhuizen naar tarief-gunstigere landen en door kostenbesparingen zullen de lonen en arbeidsomstandigheden verslechteren.
  • Om de precaire economieën te beschermen zijn er beschermende maatregelen binnen de Wereldhandelsorganisatie (WHO), maar ook in de VS zoals de African Growth and Opportunity Act (AGOA). Helaas walst Trump ook over deze beschermende maatregelen heen.  
  • Trumps beleid creëert onzekerheid over de toekomst. Onzekerheid leidt tot minder investeringen en risico-aversie. Het kapitaal dat geïnvesteerd wordt zal meer worden ingezet in lage-risicolanden die zekerheid bieden op vlak van economische stabiliteit. Omwille van de kwetsbaarheid van hun economieën en financiële basis zullen lagere inkomenslanden investeringen mislopen.
  • Door de financiële onzekerheid stijgen de rentevoeten. Dat maakt het duurder om geld te lenen en om leningen en intresten af te lossen, terwijl meer dan 50 lagere inkomenslanden kampen met zwaarste schuldencrisis sinds de jaren ‘90. Tal van lage inkomenslanden geven daardoor meer uit aan schuldaflossingen dan aan basisvoorzieningen (gezondheidszorg, onderwijs, …) en investeringen in de economie.
  • Indirecte gevolgen, zoals het terugvallen van toerisme of verstoringen in de bevoorradingsketens van voedsel, medicijnen of energie, treffen deze economieën extra hard. Zij hebben minder buffers om zulke externe shocks op te vangen, op het moment dat ook het vangnet van officiële ontwikkelingsfinanciering wereldwijd wordt afgebouwd (met de ontmanteling van USAID op kop).

UNCTAD roept op tot vrijstellingen

De UNCTAD (Conferentie van de Verenigde Naties voor Handel en Ontwikkeling) heeft terecht opgeroepen om de armste en meest kwetsbare landen vrij te stellen van deze “wederkerige tarieven”. Hun bijdrage aan het Amerikaanse handelstekort is verwaarloosbaar, terwijl de impact op hun economische weerbaarheid enorm is. Deze handelsoorlog mag geen bijkomende druk leggen op landen die al worstelen met structurele ongelijkheid en beperkte exportmogelijkheden.

Welke rol voor Europa?

Ook de Europese Unie (EU) staat op een kruispunt in deze onzekere geopolitieke en economische situatie. De urgentie om de eigenbelangen op het wereldtoneel veilig te stellen hypothekeert de initiatieven om wereldwijde uitdagingen rond klimaat en ongelijkheid aan te pakken. In de plaats komen deregulering voor ondernemingen, de verzekering van de toegang tot grondstoffen en handelsdeals die politieke invloed moeten vergroten en groei voor Europese bedrijven moeten bestendigen. Hiermee loopt de EU de VS achterna in een op eigenbelang gebaseerde machtspolitiek. Dat is niet de juiste keuze.

  • In plaats daarvan moet de EU streven naar evenwaardige partnerschappen die waarde creëren, met aandacht voor de wereldwijde uitdagingen.
  • De EU moet niet meegaan in de tarievenoorlog met de VS en mag niet toegeven aan de dereguleringseisen van de Trump-administratie bij de onderhandelingen over een handelsakkoord met de VS.
  • In relatie met de lagere inkomenslanden moet de EU gelijkwaardige en duurzame handelsrelaties opbouwen en de economische ongelijkheid met deze landen erkennen.
  • In de handelsakkoorden moeten er beschermende en afdwingbare maatregelen opgenomen worden die lokale waarde creatie, duurzame industrialisatie, bescherming van opkomende sectoren en respect voor mens en natuur in de lagere inkomenslanden verzekeren. 

Copyright foto header: © Creative Commons - Reuters